Ο συγγραφέας Θάνος Σταθόπουλος
μιλά στις "Διαδρομές"
και στη Χαριτίνη Μαλισσόβα

 για το βιβλίο του " ΤοΑυτόματο"(εκδ.Γαβριηλίδη),
την έκθεση μιας προσωπικής μυθολογίας,όπως ο ίδιος το αποκαλεί,
για τις επιρροές που έχει δεχθεί στο έργο του,...
αλλά και για τις μνήμες του από το Βόλο και το Πήλιο.

 Γεννήθηκε στην Αθήνα τον Ιούλιο του 1963. Έχει εκδώσει τα βιβλία: «Θέμα» (Ερατώ, 1985), «Η Ιστορία της Μουσικής» (Ίκαρος, 1994), «Playback» «Ένας Σωρός Γλώσσα» (Γαβριηλίδης 2003,2007).
Υπήρξε παραγωγός του Τρίτου Προγράμματος της ΕΡΑ και Συμμετείχε στην τηλεοπτική εκπομπή του Τρίτου Προγράμματος, στην ΕΤ1, «Hotel Τρίτον».
Είναι ιδρυτικό μέλος του «Κύκλου Ποιητών» και τακτικός συνεργάτης της εφημερίδας Καθημερινή.

"ΖΩ ΣΕ ΜΙΑ ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ"

 

 -Σας καλωσορίζω στην εφημερίδα Θεσσαλία ,με την αίσθηση ότι έχετε μνήμες από την πόληΒόλου, κύριε Σταθόπουλε.
 Σας ευχαριστώ πολύ, κυρία Μαλισσόβα! Μνήμες θα ήταν το λιγότερο που θα μπορούσα να πω. Έχω ζήσει πολύ μεγάλα διαστήματα στην πόλη του Βόλου και στο Πήλιο από τη δεκαετία του ’70. Έχω συγγενείς εδώ. Μερικοί από τους καλύτερούς μου φίλους γεννήθηκαν εδώ, ζουν εδώ ή πέρασαν από εδώ κάποιο διάστημα της ζωής τους. Με συνδέουν επίσης στενοί δεσμοί με την Αρχιτεκτονική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Όταν είμαι στον Βόλο απλώς είναι σαν να είμαι στο σπίτι μου. Δεν αντέχω ωστόσο την καταστροφή του Πηλίου. Για πολλά χρόνια, τη δεκαετία του ’90, παραθέριζα στο Μούρεσι, στον Κισσό και στον Άγιο Δημήτριο. Σήμερα ούτε διανοούμαι να περάσω από τις ακτές του βορειοανατολικού Πηλίου. Η κατάσταση είναι απογοητευτική. Όχι φυσικά ότι στην υπόλοιπη ακτογραμμή του Πηλίου είναι καλύτερα τα πράγματα. Η καταστροφή είχε επέλθει πιο νωρίς.

-Μάλλον θα πρέπει οι τοπικοί παράγοντες να λάβουν σοβαρά υπόψη τους την παρατήρησή σας.

Όσοι τουλάχιστον δεν είναι υπεύθυνοι ή συνένοχοι στην καταστροφή – παράγοντες και μη. Αν και με το πρόσφατο νομοσχέδιο περί αιγιαλών, μάλλον μοιάζουμε με γραφικούς…

-Ας μιλήσουμε όμως για το Αυτόματο, το πρόσφατο βιβλίο σας, από τις Εκδόσεις Γαβριηλίδης. Γιατί αυτός ο τίτλος;

Ο τίτλος αναφέρεται στο ομώνυμο κείμενο του E. M. Cioran, από το οποίο παρατίθεται η εναρκτήρια πρόταση («Αναπνέω από προκατάληψη») στην αρχή του βιβλίου. Ο Σοπενχάουερ ονόμαζε τη βούληση του ανθρώπου για ύπαρξη αυτόματη. Ο Πασκάλ, επίσης, μίλησε για αυτόματο, με την ίδια έννοια. Το αυτόματο της υπάρξεως, λοιπόν.

Ίσως γι’ αυτό κλείνετε το βιβλίο σας με τη φράση του Σοπενάουερ: «το πιο ασήμαντο παρόν υπερέχει ακόμη και από το πιο σημαντικό παρελθόν ως προς την πραγματικότητα∙ χάρη σ’ αυτήν σχετίζεται με το παρελθόν όπως το κάτι με το τίποτα», με τον τίτλο: «Πραγματικότητα»;

Ακριβώς. Αν και το συγκεκριμένο απόσπσμα δεν έχει σχέση με τη φιλοσοφική επισήμανση περί αυτόματου, αλλά επισημαίνει τη σχέση του τίποτα με το κάτι, δηλαδή τη σχέση παρελθόντος – παρόντος. Οπωσδήποτε είναι μια μνεία στον Σοπενχάουερ, τον φιλόσοφο που άσκησε τη μεγαλύτερη έλξη στη σκέψη μου.

-Η αίσθηση που είχα κατά την πρώτη ανάγνωση του βιβλίου ήταν ότι θα μπορούσα να το έχω διαβάσει χωρίς να έχω ακολουθήσει τη σειρά που επιλέξατε.

Σωστή είναι η αίσθησή σας. Ασφαλώς μπορεί να διαβαστεί με οποιαδήποτε σειρά. Όπως ακριβώς συμβαίνει και στα προηγούμενα βιβλία μου, πρόκειται για αποσπασματική σύνθεση. Κάθε κείμενο διατηρεί την εννοιολογική αυτονομία του, ως εκ τούτου μπορεί να διαβαστεί αυτόνομα και αποσπασμένο απ’ το σύνολο, αλλά ως μέρος της σύνθεσης ολοκληρώνεται και βρίσκει τη θέση του μόνο σε σχέση με ό,τι προηγείται και ό,τι έπεται.

-Μια δεύτερη αίσθηση-ανάγκη ήταν να θέλω να ψάξω, να διαβάσω και να εμβαθύνω στα πρόσωπα που αναφέρετε, όχι τυχαία, φυσικά, για τα οποία έχετε και αλφαβητικό ευρετήριο στο τέλος του βιβλίου.

Χαίρομαι που το βιβλίο δύναται να λειτουργήσει και εγκυκλοπαιδικά. Τούτο βεβαίως είναι πέραν των προθέσεών μου, συμβαίνει ερήμην μου. Ελπίζω να το πράξατε ή να το πράξετε στο μέλλον. Όσον αφορά τα πρόσωπα και το έργο τους, δεν είναι παρά σημεία ενός διευρυμένου προσωπικού αρχείου.

-Εγχειρίδιο φιλοσοφικής σκέψης, με έντονο το προσωπικό σας στοιχείο, θα χαρακτήριζα το βιβλίο σας, ως απλή αναγνώστρια. Συμφωνείτε;

Αν και δεν καταλαβαίνω τι θα πει «απλή αναγνώστρια», θα σας απαντήσω. Όχι. Δεν είμαι φιλόσοφος, είμαι συγγραφέας, επομένως δεν παράγω φιλοσοφική σκέψη, πολύ περισσότερο δεν συντάσσω εγχειρίδιο φιλοσοφικής σκέψης. Ίσως σας παρασύρει το πλήθος των αποσπασμάτων συγγραφέων, θεωρητικών και καλλιτεχνών που παρατίθενται ή σχολιάζονται στο Αυτόματο και που γεμίζουν το ρεζερβουάρ μου. Υπάρχει ωστόσο η προσωπική θεώρηση των πραγμάτων. Το προσωπικό στοιχείο, συχνά εξόχως αυτοβιογραφικό και αποκαλυπτικό (υπερβαίνοντας όμως την αυτοβιογραφία, διότι σκοπεύει στην ποιητική των γεγονότων και του βίου και όχι στην απλή καταγραφή), εμφανίζεται για πρώτη φορά με αυτό τον τρόπο, δηλαδή με τον τρόπο της εξομολόγησης και της αποκάλυψης, στην δουλειά μου. Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για την έκθεση μιας προσωπικής μυθολογίας.

-Το Αυτόματο είναι το πέμπτο βιβλίο σας. Πόσο καιρό χρειαστήκατε να συλλέξετε το έμψυχο υλικό σας, και με ποια κριτήρια το κάνατε;

Δεν υπήρξε κάποια έρευνα στην αρχειοθέτηση του υλικού, διότι δεν έγραψα πραγματεία ούτε επιστημονική διατριβή. Επομένως ο χρόνος υπάκουσε στον προσωπικό χρόνο συγγραφής, όπως και κάθε άλλου βιβλίου. Τα πρόσωπα που συγκροτούν το Αυτόματο συγκροτούν το γενεαλογικό μου δέντρο, θα έλεγα. Συγγραφείς, ποιητές, φιλόσοφοι, εικαστικοί, καλλιτέχνες, ζώντες και τεθνεώτες (για να θυμηθώ τον προσφάτως χαμένο φίλο, Κωστή Παπαγιώργη, ο οποίος έχει περίοπτη θέση στο βιβλίο) δηλώνουν τις εκλεκτικές μου συγγένειες, την καταγωγή μου, από πού κρατάει η σκούφια μου. Εξ ου και, όπως επισημάνατε προηγουμένως, το ευρετήριο ονομάτων, στο τέλος του βιβλίου, το οποίο πρέπει να διαβαστεί ως το τελευταίο κείμενο του βιβλίου. Ένα hommage, λοιπόν, στα πρόσωπα που με επηρέασαν ανά τις εποχές και στα πρόσωπα που συνάντησα και συνδέθηκα μαζί τους, με τον οποιονδήποτε τρόπο, χωρίς να παραλείπω ή να αποσιωπώ τη γενιά μου. Τουναντίον.

-Η γενιά σας, η γενιά μας, πού νομίζετε ότι διαψεύστηκε και πού καταξιώθηκε, αν συνέβη αυτό; Πού υπολείπεται των παρελθόντων και ποιοι κατα τη γνώμη σας είναι άξιοι λόγου και ανάγνωσης λογοτέχνες, σήμερα;

‘Εζησα και εξακολουθώ να ζω σε μια παράλληλη πραγματικότητα με την γενιά μου και σε μια παραλληλία με την πραγματικότητα. Ίσως δεν είμαι ο πλέον κατάλληλος να μιλήσω για τις διαψεύσεις της γενιάς μου, την καταξίωση ή που υπολείπεται των παρελθόντων γενεών, όπως με ρωτάτε. Για να είμαι ειλικρινής, δεν είναι και πολύ του γούστου μου τέτοιες επισημάνσεις. Όσον αφορά τους συγγραφείς θα σας αναφέρω τους ζώντες συγγραφείς της γενιάς μου (διότι δυστυχώς προλάβαμε να μετρήσουμε και νεκρούς) που εξακολουθώ να διαβάζω, να παρακολουθώ και να με ενδιαφέρουν κυρίως. Ο Ευγένιος Αρανίτσης, ο Νίκος Παναγιωτόπουλος, η Έρση Σωτηροπούλου, ο Αντώνης Ζέρβας, ο Γιώργος Κοροπούλης, ο Γιάννης Τζανετάκης και ο Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης..

-Έχοντας προσφάτως διαβάσει δύο από τα προηγούμενα βιβλία σας, το Playback και την Ιστορία της μουσικής, οφείλω να πω ότι πρόκειται για υψηλού επιπέδου αναγνώσματα. Σε ποιο αναγνωστικό κοινό απευθύνεστε, κύριε Σταθόπουλε;

Κατ’ αρχάς σας ευχαριστώ πολύ για την κολακευτική σας αξιολόγηση. Απευθύνομαι στους ανθρώπους που θέλουν και μπορούν να επικοινωνήσουν με τη δουλειά μου. Δεν είναι πολλοί, αλλά γεμίζουν ασφυκτικά μια αίθουσα κινηματογράφου ή ένα θέατρο. Μου αρέσει αυτό και μου αρκεί, γιατί δεν είναι ανεξέλεγκτο ούτε πρόκειται να γίνει. Χαίρομαι διότι, στην ουσία, είναι άνθρωποι που ταιριάζουν τα αναγνωστικά μας γούστα, δηλαδή που διαβάζουμε πάνω κάτω τους ίδιους συγγραφείς, στο βαθμό που μπορώ να έχω μια ιδέα. Επομένως, αναδεικνύονται νομίζω και τα ειδικά χαρακτηριστικά τους.

-Σας ευχαριστώ ιδιαιτέρως για την τόσο ενδιαφέρουσα συνέντευξή σας.

Κι εγώ σας ευχαριστώ για τη συνομιλία, κ. Μαλισσόβα.

 

 

"Έκθεση προσωπικής μυθολογίας"

Θάνος Σταθόπουλος Το Αυτόματο,εκδ.Γαβριηλίδης,2013.

Η πρώτη μου επαφή με το Αυτόματο έγινε λίγους μήνες πριν,όταν μου τράβηξε το βλέμμα το λιτά εντυπωσιακό εξώφυλλό του,όσο και ο τίτλος του. Δεν είχα ως τότε άλλη επαφή με τη γραφή του Θάνου Σταθόπουλου,και,τελειώνοντας την πρώτη ανάγνωση,είχα αντιληφθεί ότι θα μπορούσα να το έχω διαβάσει από το τέλος στην αρχή ή και με διαφορετική σειρά. Κατά τη διάρκεια,δε,της ανάγνωσης αισθάνθηκα το ‘ειδικό’βάρος και τον όγκο των αναγνωσμάτων του συγγραφέα,ώςτε να φτάσει στην επιλογή των ονομάτων που αναφέρει.Δεν το κρύβω,ότι μέχρι το τέλος αισθανόμουν την επιθυμία να ψάξω και να ασχοληθώ με το έργο όσων αναφέρει στην ΄’έκθεση’ της προσωπικής του μυθολογίας,όπως ο ίδιος αποκαλεί το βιβλίο του. Το ευρετήριο των ονομάτων στο τέλος του βιβλίου είναι ένα αυτόνομο κείμενο από μόνο του,και βοηθά σε αυτό. Το προσωπικό στοιχείο του,διακριτικά αλλά αποκαλυπτικά διάχυτο σε όλη την έκταση του βιβλίου και μέσα από το ευδιάκριτο πλήθος των προσώπων που επηρέασαν τη γραφή του. Με αρχικό μότο τη φράση του Cioran «Αναπνέω από προκατάληψη»,και μέχρι την αναφορά στο Σοπενχάουερ και στην Πραγματικότητα ,μέσα από πλήθος αναφορές σε σημαντικούς συγγραφείς, ποιητές και καλλιτέχνες της γενιάς του και μη, ο Σταθόπουλος μας ξεναγεί στο Αυτόματο της υπάρξεώς μας,χωρίς,ωστόσο να συντάσσει εγχειρίδιο φιλοσοφίας,αλλά την συγγραφική γενεαλογία του.. Το Αυτόματο δείχνει να χτίστηκε με λόγο μινιμαλιστικό, με Μπέκετ, Μπέρνχαρντ, Πεντζίκη, Καρούζο, Σαχτούρη, Γονατά, Παπαγιώργη και Αρανίτση, ,με δρόμους και στέκια της Αθήνας να χαρτογραφούνται και με δομικά υλικά έργα τέχνης. Έχοντας,εν τέλει, διαβάσει και τα εξαιρετικά βιβλία του :«Playback» Και «Η Ιστορία της μουσικής»θέλησα να ανατρέξω συχνά και κατ΄επανάληψη σε κείμενά τους και,έχω την αίσθηση ότι πρόκειται για σύγχρονη,υψηλήςποιότητας γραφή,και κείμενα που ήδη γίνονται κλασικά.

Χαριτίνη Μαλισσόβα