Ελένη Αναστασοπούλου

 

Πολλές σκέψεις θέλουν να πάψουν να είναι σκιές κι επιδιώκουν να γίνουν λέξεις

 

Η συγγραφέας Ελένη Αναστασοπούλου μιλά στις "Διαδρομές" για το πρόσφατο βιβλίο της με τίτλο "Σκοτωμένο νερό",(εκδ.Γαβριηλίδη),αλλά και για το παραμύθι της,το "Μυστικό της Ερασμίας και του Έραλντ".(εκδ.Διάπλους).

Ως Σχολική σύμβουλος προσχολικής αγωγής εξηγεί την απήχηση της αφήγησης παραμυθιών στα παιδιά,κι εκφράζει τη θέση της σχετικά με την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών.

Αναφέρει τους συγγραφείς που επηρέασαν τη γραφή της,ενώ μιλά και για τα μελλοντικά συγγραφικά της βήματα.

 

 

 

Ποιο ήταν το κίνητρο της πρώτης συγγραφικής σας απόπειρας;

Γιατί αποφάσισα να γράψω λοιπόν; Είναι το ερώτημα που με απασχόλησε κι ακόμη με απασχολεί. Ίσως δεν είναι τυχαίο ότι άρχισα να γράφω, συστηματικά, την περίοδο που ήμουν Νομαρχιακή σύμβουλος στη Λάρισα. Μέχρι τότε επικοινωνούσα τις ιδέες μου και τις προτάσεις μου, με λόγο κυρίως  δοκιμιακό, ανάλογο της πολιτικής μου θέσης . Επειδή όμως δεν μου άρεσε ποτέ αυτό που λέμε «ξύλινος» πολιτικός λόγος προσπάθησα να τον χρωματίσω και με την προσωπική μου υπόσταση. Έτσι, ενώ δεν έλεγα κάτι καινούριο, εντούτοις το έλεγα  με τον δικό μου τρόπο με αποτέλεσμα να φαίνεται διαφορετικό και να τυγχάνει αποδοχής. Ξεπέρασα έτσι το πρώτο ερώτημα περί γραφής, που μου έθετε ο εαυτός μου, σε ρόλο δικηγόρου του διαβόλου και ήταν το «γιατί να γράψεις; όλα έχουν ειπωθεί. Τι καινούριο έχεις να πεις;». Ένιωσα σαν να απελευθερώθηκε μια σκέψη από τη σπηλιά του μυαλού μου, βγήκε στο φως του ήλιου για να συνειδητοποιήσει ότι ζούσε σε μια πλάνη κι ότι μόνο η έκθεση σπάζει τα δεσμά και σε απαλλάσσει από τις ψευδαισθήσεις. Όλο αυτό κατά αντιπαράθεση με το μύθο του σπηλαίου για τη Θεωρία των Ιδεών του Πλάτωνα. Η αλήθεια είναι ότι στο μυαλό μου υπάρχουν πολλές σκέψεις, ως απόρροια των εμπειριών μου και του προσωπικού τρόπο πρόσληψής τους, οι οποίες θέλουν να πάψουν να είναι σκιές και επιδιώκουν να εκτεθούν και να γίνουν λέξεις.

Το "Σκοτωμένο νερό" αποτελείται από διηγήματα με διαφορετικές εκφραστικές φόρμες. Με ποιο κριτήριο έγινε η επιλογή των ιστοριών;

Κάθε διήγημα αναφέρεται σε μια διαφορετική έκφραση της νεοελληνικής πραγματικότητας. Το πρώτο μέρος του βιβλίου περιέχει αφηγήσεις του άμεσου παρόντος, στο δεύτερο τα διηγήματα συνθέτουν μια μικρή νουβέλα κι αναφέρονται στο πρόσφατο παρελθόν. Η χρονική αναντιστοιχία ήταν σκόπιμη για ν’ αποφευχθεί η γραμμική σχέση αλλά και για να φανεί ότι τα κοινωνικά προβλήματα, οι υπαρξιακές αγωνίες είναι διαχρονικές αν κι εκφράζονται διαφορετικά. Οι διαφορετικές εκφραστικές φόρμες επιλέχτηκαν με βάση την ιδιαιτερότητα και την ιδιωτικότητα του κάθε ήρωά μου.

Μετά την ανάγνωση του βιβλίου, έχω έντονη την αίσθηση θέλατε να μοιραστείτε με τους αναγνώστες σας αναμνήσεις διανθισμένες με συναισθήματα.. Θέλετε να μας πείτε γι αυτό;

Είναι αυτό που ανέφερα προηγουμένως. Ο τρόπος να αντιλαμβάνομαι τα πράγματα,
οι συσσωρευμένες εμπειρίες που στριμώχνονται στη σπηλιά του μυαλού και ζητούν διέξοδο. Αντλώ τις εμπειρίες μου από την καθημερινότητα και της προσφέρω μια άλλη ανάγνωση. Οι ήρωές μου είναι καθημερινοί, γήινοι κι ανάμεσά τους περιφέρομαι κι εγώ, ζω και συμπάσχω μαζί τους. Όπως ακριβώς συμβαίνει και στην πραγματικότητα. Προσπαθώ να στέκομαι απέναντί τους διακριτικά, να τους κατανοώ, να τους αντιμετωπίζω άλλοτε με χιούμορ κι άλλοτε με ειρωνεία, ποτέ όμως με λύπηση.

Είστε νηπιαγωγός και μάλιστα κατέχετε τη θέση σχολικού συμβούλου.
Ποια η γνώμη σας για την πολυσυζητημένη κι άλλο τόσο πολυαμφιλεγόμενη αξιολόγηση των εκπαιδευτικών;
Εδώ έχουμε άλλη μια απόδειξη για την πολυσημία των λέξεων και ότι οι λέξεις κουβαλούν μέσα τους ένα κοινωνικό φορτίο. Μια λέξη που εμπεριέχει μέσα της την αξία, έχει φορτιστεί τόσο αρνητικά που μόνο για αξία δεν πρόκειται. Ίσως είναι κι αυτό ίδιον των καιρών όπου η αξία έχει πλέον ταυτιστεί μόνο με ποσοτικά μεγέθη. Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου θα έπρεπε να θεωρείται αναπόσπαστο κομμάτι της βελτίωσης της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Δυστυχώς το Π.Δ 152 περί αξιολόγησης εκ/κών δεν διακατέχεται απ’ αυτή τη φιλοσοφία. Κατάφερε να διαταράξει τις σχέσεις μεταξύ των εκ/κών όσο και μεταξύ εκ/κών και στελεχών. Η σύνδεσή του με ποσοστώσεις οδηγούν σε ανταγωνισμό, δημιουργία φόβου, αγωνίας, έλλειψης εμπιστοσύνης χωρίς παράλληλα να προβλέπονται διαδικασίες επιμόρφωσης, αναστοχασμού και ανατροφοδότησης που θα βοηθούσαν στην αναβάθμιση της σχολικής μονάδας και στη βελτίωση του κε/κού έργου. Η αξιολογική διαδικασία και το ίδιο το αξιολογικό εργαλείο στερούνταν αξιοπιστίας κι εγκυρότητας. Και φυσικά σε καμία περίπτωση μια διαδικασία δεν πετυχαίνει όταν δεν έχει την ευρύτερη συναίνεση και δεν προκύπτει σαν αποτέλεσμα συλλογικής απόφασης και συμφωνίας. Προσωπικά είχα εκφράσει τις ενστάσεις μου και τις απόψεις μου τόσο στα θεσμικά όργανα όσο και στους συναδέλφους εκ/κούς. Με ομάδα συμβούλων είχαμε προβεί σε συλλογική ανακοίνωση από τον Απρίλιο του 2014 και είχαμε προβάλλει τις θέσεις μας. Τώρα είναι μια νέα ευκαιρία με δημόσια διαβούλευση να διατυπωθούν με σαφήνεια οι στόχοι και οι προτάσεις για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση των εκ/κών αναγκών, τη βελτίωση της εκ/κής διαδικασίας και την ποιοτική αναβάθμιση του εκ/κού έργου.

Διάβασα (μάλλον ακούσαμε να διηγείστε η ίδια στο cd που συμπεριλαμβάνεται στην έκδοση) πρόσφατα το παραμύθι σας, "Το μυστικό της Ερασμίας και του Έραλντ" στα παιδιά της τάξης μου.
Είναι δυσκολότερο να τραβήξει την προσοχή του σύγχρονου παιδιού η αφήγηση ενός παραμυθιού;
Η πολύχρονη εμπειρία μου μέσα στην τάξη, μου έδειξε ότι όταν αφηγούμαι στα παιδιά ένα παραμύθι, είναι απολύτως προσηλωμένα έως μαγεμένα θα έλεγα. Στα πρόσωπά τους οι εκφράσεις διαδέχονται η μία την άλλη ανάλογα με την εξέλιξη του παραμυθιού. Το ζούνε με όλες τους τις αισθήσεις και συμμετέχουν ψυχή τε και σώματι. Χωρίς, σε καμία περίπτωση, να υποτιμώ την ανάγνωση και ταυτόχρονη επίδειξη των εικόνων, που επιτελεί άλλο έργο. Όταν μάλιστα η εικονογράφηση είναι καλή και τα εικονικά σημαίνοντα είναι εύληπτα από τα παιδιά δίνει άλλη διάσταση στο παραμύθι. Μην ξεχνάμε εξάλλου ότι στα παραδοσιακά παραμύθια και στην αφήγηση από τον παππού ή τη γιαγιά δεν γινόταν ανάγνωση ούτε κι επίδειξη εικόνων. Κατά την προφορική αφήγηση οι εικόνες σχηματίζονται στο μυαλό του κάθε παιδιού και μάλιστα έτσι όπως του υπαγορεύουν οι προσωπικές του ανάγκες. Επιστρατεύοντας τη φαντασία του, κάθε παιδί ταυτίζεται, κατά κάποιο τρόπο, με τον ήρωα του παραμυθιού. Έτσι επιλύει, δια του ήρωα, τις εσωτερικές του συγκρούσεις επιλέγοντας ασυνείδητα, αλλά λυτρωτικά, τους ρόλους που του ταιριάζουν έτσι ώστε να οδηγηθεί στη λύση. Εκεί άλλωστε έγκειται και η αξία του καλού παραμυθιού και κυρίως των λαϊκών παραμυθιών τα οποία κατά τον B. Bettelhaim « αρχίζουν από κει που πραγματικά βρίσκεται το ψυχολογικό και συναισθηματικό είναι του παιδιού».

Πού υπερέχει και πού υστερεί κατά την άποψή σας η αφήγηση από την εικόνα;

 

Όπως είπα και νωρίτερα, η κάθε μια επιτελεί διαφορετικούς σκοπούς. Η εικόνα βοηθά τα παιδιά ν’ αποκτήσουν πρόσβαση στη γνώση. Συνήθως η οπτικοποίηση παρουσιάζει μια εικόνα του κόσμου με συγκεκριμένα ιδεολογικά φορτία όπως την φαντάζεται ο εικονογράφος. Η καλύτερη των περιπτώσεων, όταν συμπίπτει η οπτική γωνία θέασης των πραγμάτων του συγγραφέα με του εικονογράφου. Η εικόνα είναι ένα κειμενικό είδος που βοηθάει το παιδί, με την παρότρυνση του εκ/κού, στον κριτικό γραμματισμό και την κριτική ανάγνωσή της. Ίσως δεσμεύει λίγο τη φαντασία αλλά εξάπτει την κρίση. Εκεί θεωρώ ότι βρίσκεται η διαφορά από την αφήγηση και δεν τίθεται θέμα υστέρησης της μιας έναντι της άλλης.
Δικοί σας αγαπημένοι συγγραφείς;
Όσο περισσότερο διαβάζω, γιατί πρέπει εδώ να πω ότι η γραφή είναι μάλλον περισσότερο διάβασμα και λιγότερο γράψιμο, επιστρέφω στους κλασικούς, έλληνες και ξένους. Ξανά Ντοστογιέφσκι, Ουγκώ, Πόε, Μπρέχτ, Ρίλκε, Μαγιακόφσκι και ξανά Παπαδιαμάντη, Καρκαβίτσα, Εμπειρίκο, Καραγάτση, Καζαντζάκη, Καβάφη, Σεφέρη, Σαχτούρη και φυσικά τους αρχαίους τραγικούς.


Ποιο είναι το βιβλίο (ή τα βιβλία) που σας καθήλωσαν ή που θα προτείνατε να διαβάσει κάποιος;
Αρκετά βιβλία θα πρότεινα. Αλλά αυτό που μου έρχεται  στο μυαλό είναι μια φράση που μου έχει εντυπωθεί από την στιγμή που πρωτοσυναντήθηκα μαζί της. Αυτή η συνάντηση έμοιαζε με σύγκρουση και μετά απ’ αυτό το γεγονός, άρχισε ένα ταξίδι  και μια συνεχής αναζήτηση. «Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο. Καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο. Το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε Ζωή. Ευτύς ως γεννηθούμε, αρχίζει η επιστροφή. Ταυτόχρονα με το ξεκίνημα κι ο γυρισμός». Διάβασα την Ασκητική έφηβη κι από τότε τη διαβάζω ξανά και ξανά και κάθε φορά με άλλες αναγνώσεις, άλλες αναζητήσεις και το ταξίδι συνεχίζεται.

Τα επόμενα συγγραφικά σας βήματα
Τέλειωσα ένα μυθιστόρημα που το δούλευα δυο χρόνια σχεδόν. Ένα μυθοπλαστικό σενάριο εκτυλίσσεται μέσα στο πραγματικό ιστορικοκοινωνικό πλαίσιο των τελευταίων πενήντα χρόνων στη χώρα μας. Επίσης με τυραννούν οι εμπειρίες μου από την Τανζανία. Την έχω επισκεφτεί δυο φορές, κι ελπίζω να το κάνω κάθε χρόνο, καθότι συμμετέχω σε μια μικρή εθελοντική ομάδα, όχι ΜΚΟ, με ανθρωπιστική δράση στην Αφρική αλλά και στην Ελλάδα. Όταν βγουν στο φως υποθέτω ότι θα μεταλλαχθούν σε κάποιο λογοτεχνικό είδος. Ίσως παραμύθι, ίσως διήγημα… Θ’ αφεθώ να με οδηγήσουν τα ίδια τα βιώματα.

 Ευχαριστώ για την φιλοξενία. Τέτοιου είδους κουβέντες γίνονται αφορμές ν’ αποκτήσουν φωνή, πράγματα που ζούσαν στη σιωπή κι έτσι να τ’ ακούσουμε κι εμείς οι ίδιοι . Άλλη μια ευκαιρία να φωτιστούν και να γίνουν λέξεις, οι σκέψεις που έχουμε μέσα μας.  Ευχαριστώ θερμά.

"Σκοτωμένο νερό",Διηγήματα

Ελένη Αναστασοπούλου,εκδ.Γαβριηλίδης

Οι ήρωες των διηγημάτων -η Μυρτώ, η Αργυρούλα, ο Μίμης, ο Πάτσιαβους, ο Σάλιαγκας κτλ.- με την αρμόζουσα τεχνική της συγγραφέως συνθέτουν μια οικεία αλλά και φανταστική κοινωνία, της οποίας θα ήθελε ο καθένας μας να είναι μέλος ως πρωταγωνιστής ή παρατηρητής της εκάστοτε ιστορίας.

Με κοινωνική ευαισθησία, με χιούμορ και ευφυείς μεταβάσεις από το δράμα στο χαμόγελο και στο γέλιο και τανάπαλιν, η Ελένη Αναστασοπούλου αρθρώνει πειστικά έναν ελκυστικό κόσμο.

Το μυστικό της Ερασμίας και του Έραλντ(εκδ.Διάπλους)

Καταγόμαστε από τα παιδικά μας χρόνια, λέει ο Α.Σ.Εξυπερύ. Τα παιδικά μου χρόνια λοιπόν τα πέρασα σ’ ένα χωριό του κάμπου, όπου γεννήθηκα, το Αργυροπούλι Τυρνάβου και σ’ ένα του βουνού,το Δίλοφο Βοϊου, όπου πέρασα όλα τα παιδικά μου καλοκαίρια με παιγνίδια και παραμύθια της γιαγιάς και του παππού. Εκτός απ’ αυτές τις δύο πατρίδες, κουβαλώ μέσα μου κι εκείνες των προγόνων μου. Κουβαλώ επίσης τις πατρίδες των παιδιών όλης της γης. Όπως το Κινταμάλι, στην Τανζανία, της πατρίδα του Αζίζ και της Λούλου. Αγαπώ τα βουνά και τα νερά τα τρεχούμενα. Οι κορφές με ψηλώνουν, τα νερά με ταξιδεύουν. Αγαπώ τα παραμύθια. Όταν ήμουν παιδί αλλά και τώρα που είμαι Νηπιαγωγός και Σχολική Σύμβουλος Νηπιαγωγών κατάλαβα ότι η μάθηση μπορεί να γίνει παραμυθένια, ευχάριστη και καθόλου βαρετή. Αγαπώ τα παραδοσιακά παραμύθια, τις μουσικές και τις τέχνες που προκύπτουν, ως έκφραση της συλλογικής ανάγκης.

Αρκετές φορές ανάμεσα στους ανθρώπους και συχνά αυθαίρετα, μπαίνουν εμπόδια, περιορισμοί και όρια. Όμως, οι δύο φίλοι, ο Έραλντ και η Ερασμία, με τη βοήθεια της φύσης, βρήκαν το μυστικό τρόπο να τα νικήσουν...

Βιογραφικό

H Ελένη Αναστασοπούλου κατάγεται από το Αργυροπούλι Τυρνάβου και το Δίλοφο Κοζάνης. Ζει στη Λάρισα. Σπούδασε παιδαγωγικά στην Ελλάδα - ΑΠΘ- κι έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην Ελλάδα -ΑΠΘ, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας- και στην Ιταλία. Έκτοτε, εκπαιδεύει κι εκπαιδεύεται, δια βίου, τόσο στο πεδίο της παιδαγωγικής όσο και στη λογοτεχνία.  Έχει εκδώσει τέσσερα βιβλία παιδαγωγικού περιεχομένου και δύο λογοτεχνικά.

 

 

                                                  Ασημίνα Ξηρογιάννη

 

                  "Σε δύσκολους καιρούς απαιτείται μια ποίηση λειτουργική

                       που να αφορά και να αγγίζει τον σύγχρονο άνθρωπο"

Η Ασημίνα Ξηρογιάννη μιλά στις Διαδρομές για την ποιητική της συλλογή,"Εποχή μου είναι η ποίηση",ένα έργο που μετουσιώνει σε στίχους την εποχή της Κρίσης.

Πόσο αφορά η ποίηση τους δύσκολους καιρούς που διανύουμε;Πόσο η ίδια αυτοβιογραφείται μέσω αυτής και ποιοι λογοτέχνες επηρέασαν τη γραφή της;

Απασχολούμενη εδώ και αρκετά χρόνια ως καθηγήτρια Θεατρικής Αγωγής,μιλά για τις ελλείψεις του ελληνικού δημόσιου σχολείου και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει στο να στηρίζει σωστά την ειδικότητά της.Τέλος,αναφέρεται στο ιστολόγιό της,το "varelaki",μέσω του οποίου από το 2009 προωθεί με συνέπεια και συνέχεια τις Τέχνες και τα Γράμματα.

 

 

 

"Εποχή μου είναι η ποίηση". Αυτή είναι η πρόσφατη ποιητική σας συλλογή, με έντονο το χρώμα της Κρίσης. Θα μας μιλήσετε γι' αυτήν;
Το βιβλίο έχει γραφεί μέσα στην Κρίση .Στο άτιτλο της σελίδας 40 υπάρχουν οι στίχοι "'Aνθρωποι μένουν μόνοι/και συ γράφεις βιβλία./Παιδιά πεινάνε εν έτει 2012/και συ ψάχνεις εκδότη/Ζητιάνοι παντού και συ παρουσιάζεις στον κόσμο ματαιόδοξα πονήματα.''.Δίνεται και εδώ και σε όλα σχεδόν τα υπόλοιπα ποιήματα το στίγμα μιας εποχής.Η εποχή και ό,τι συνέβη στην Ελλάδα από το 2009 και μετά αποτέλεσαν το αρχικό μου ερέθισμα για να γράψω.'Ενιωσα επιτακτική την ανάγκη να κάνω έναν ουσιαστικό και έντιμο διάλογο με την σύγχρονή μου κοινωνική πραγματικότητα. Αλλά και την ανάγκη μου να θέσω μερικά ερωτήματα στον εαυτό μου ως δημιουργός,
και να διερευνήσω τη σχέση ποίησης και εποχής.Η κοινωνία της Κρίσης, η εποχή του Μνημονίου, η Ελλάδα, οι νέοι...τα παντός είδουςπροβλήματα που υπονομεύουν τη ζωή μας.Ποιός ο ρόλος της τέχνης σε χαλεπούς καιρούς;Ποιός ο ρόλος του ποιητή;Kαι ο έρωτας;Ποιά η θέση του αλήθεια μέσα σε όλα αυτά;O ποιητής ζει μέσα στον κόσμο και όχι σε γυάλινο πύργο.Συνεπώς,δέχεται χιλιάδες ερεθίσματα και πληροφορίες,είναι άνθρωπος που βιώνει καταστάσεις,αδιέξοδα ,χαρές και λύπες.Είναι ενδιαφέρον να εξετάζουμε κάθε φορά πώς φιλτράρει όλα αυτά και πώς τα μετουσιώνει σε στίχους ,που όμως να αποπνέουν μιαν αλήθεια που να αφορά και τον πιο απαιτητικό αναγνώστη.Το βιβλίο πάντως κλείνει με ένα ποίημα που υπερασπίζεται την ποίηση .Παραθέτω τους δύο τελευταίους στίχους :''Mα εγώ θα γράψω μόνο για την ποίηση/Που με βοηθάει να τα αντέχω όλα αυτά .''(Αντίδραση).Διότι η ποίηση ,και η τέχνη γενικά έχουν τη δύναμη να μας ευεργετούν παντοιοτρόπως ,νοηματοδοτώντας τη ζωή μας έτσι ώστε να αντέχουμε τη σκληρή ,πεζή ή μίζερη συχνά καθημερινότητα .



  "Σε δύσκολους καιρούς δεν αναζητούμε τη μεγάλη ποίηση, αλλά την επείγουσα",γράφετε. Τι είναι επείγον για την ποίηση σήμερα;
Σε δύσκολους καιρούς απαιτείται μια ποίηση λειτουργική που να αφορά και να αγγίζει τον σύγχρονο άνθρωπο.Να έχει κάτι να του πει.Να τον κινητοποιεί με κάποιον τρόπο.Το άτιτλο ποίημα της σελίδας 28 τελειώνει ως εξής:[...]''Σε τέτοιους καιρούς /αναζητάς μια άλλη ποίηση/πιο δυνατή/που να μπήγει το μαχαίρι σε σκληρές καρδιές/που να γίνεται η ίδια μαχαίρι/και να κόβει κομματάκια τη διαφθορά.'' Ακόμα ,νομίζω ότι περισσότερο από κάθε άλλη φορά έχουμε ανάγκη την διαύγεια και την καθαρότητα που θα νικήσουν το χάος και τον άσκοπο βερμπαλισμό.

Στα περισσότερα ποιήματά σας,εκτός από προβληματισμό, είναι διάχυτο το αίσθημα της θλίψης. Αντικατοπτρίζει τη διάθεσή σας;
Μα πώς να μην είναι κανείς θλιμμένος με όλα τούτα;''Εχω πει πολλές φορές πώς γράφτηκε η Παθολογία και Το Χειμωνιάτικο βράδυ στην Αθηνάς.Το βίωμα ήταν ισχυρό.Προβληματισμός και συναισθήματα.Δεν μπορεί μόνο να στοχάζεται κανείς,αλλά και να νιώθει.Το θέμα είναι να βάζεις τις σωστές αναλογίες από αυτά τα συστατικά μέσα στο ποίημα,ώστε να είναι λειτουργικό.


Πρώτα ζούμε,μετά γράφουμε. Ισχύει αυτό στην λογοτεχνία; Είναι, ας πούμε, κανόνας;
Οχι,δεν είναι κανόνας!Αν πάρουμε από τους κλασικούς μας ποιητές.Ο Καββαδίας ,ας πούμε,ζούσε πρώτα.Ο Παλαμάς όμως,που ήταν και πολυγραφότατος, όχι.Τα βιώματα μπορούν να αποτελέσουν ισχυρά ερεθίσματα και είναι απολύτως φυσικό.Συχνά οι ποιητές τα χρησιμοποιούν και αυτά αποτελούν την πρώτη ύλη για τη δουλειά τους.'Ομως εκείνο που αξίζει κάθε φορά να εξετάζουμε είναι ο τρόπος επεξεργασίας των βιωμάτων.Και αν αυτά τελικά μετουσιώνονται σε τέχνη του λόγου.


Είναι αυτο-βιογραφική η γραφή σας;
Στην Προφητεία του Ανέμου ,που δεν κυκλοφορεί πια στα βιβλιοπωλεία ,αλλά και στις Πληγές,το δεύτερο ποιητικό μου βιβλίο,θα έλεγα περισσότερο.Από προσωπικά βιώματα αντλώ και σε αρκετά ποιήματα που υπάρχουν και στην ψηφιακή έκδοση έκδοση νέων ποιημάτων μου.Για παράδειγμα,ένα ποίημα για την κόρη μου,την Αριάδνη ,που του έδωσα και το όνομά της.Οι Ανοιχτοί Λογαριασμοί με αφορμή τη ζωή μου με τα παιδιά.Αλλά και ποιήματα για την αδελφή μου:H προφητεία του Ανέμου,Μοίρα και το πιο πρόσφατο Παραμυθία.Δεν μπορείς να αποφύγεις την ίδια σου τη ζωή.Ποιός καλλιτέχνης το έκανε εν τέλει.Σημασία έχει αυτό που σας είπα στην ακριβώς προηγούμενη ερώτηση .Ακόμα δεν ξεχνώ την άποψη του Τζόναθαν Φράνζεν ότι η πιο γνήσια αυτοβιογραφική λογοτεχνία απαιτεί γνήσια εφεύρεση.



Σύγχρονοι Έλληνες λογοτέχνες που ξεχωρίζετε;
Πολλούς ξεχωρίζω !Και αρκετούς νέους μάλιστα!
Μελετώ όμως συστηματικά και γράφω για το έργο της Κατερίνας Αγγελάκη Ρούκ,το έργο του Δημήτρη Χαρίτου ,που με τη σύνθεσή του Άφαντοι μου αποκαλύφθηκε,όμως κυρίως για το έργο του Χάρη Βλαβιανού.Από πεζογράφους,βρίσκω ιδιαίτερα ενδιαφέρον το έργο του Χρήστου Χρυσόπουλου.


 Ποιοι ποιητές-πεζογράφοι επηρέασαν τη γραφή σας;
Στο αφιέρωμα για τον Λειβαδίτη,στους τόμους με του έλληνες ποιητές ,έγραψαν ότι έχω επηρεστεί από αυτόν στην γραφή μου.Και έχουν δίκαιο.Μάλιστα ,υπάρχει και το γνωστό ποίημα για τον Λειβαδίτη στο βιβλίο ''Εποχή μου είναι η Ποίηση'' και κάποια δοκίμια που εγραψα για αυτόν.Το ένα περιέχεται στον πρώτο τόμο του βιβλίου ''Ποιητές στη Σκιά'',σε επιμέλεια Γιώργου Μπλάνα.Γενικά ,διαβάζω πολύ και γράφω.Είναι σε μένα δύο διαδικασίες που η μία εμπεριέχει και προυποθέτει την άλλη.
Αν αναλογιστούμε αυτό που μας έλεγε στο Πανεπιστήμιο ο Μπαμπινιώτης ,ότι είμαστε τα διαβάσματά μας,τότε αναλογιζόμαστε και πόσες ζυμώσεις γίνονται μέσα μας όταν μελετάμε τους συγγραφείς που μας αγγίζουν και πως αυτοί μαγικά πολλές φορές ''εισχωρούν '' μέσα στο έργο μας.

 Διδάσκετε το μάθημα της θεατρικής Αγωγής στην Α/βάθμια Εκπ/ση. Είναι έτοιμο το σχολείο να πλαισιώσει και να στηρίξει την ειδικότητά σας;
Τις φιλολογικές μου σπουδές ,ακολούθησαν σπουδές θεατρολογίας ,καθώς και υποκριτικής.Δώδεκα χρόνια διδάσκω το μάθημα της θεατρικής αγωγής στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση.Πολλές παραστάσεις με τα παιδιά,σημαντική δουλειά με τις ομάδες εφήβων που διηύθυνα κατά καιρούς.Παρατήρηση:'Oχι,το σχολείο δεν είναι απολύτως έτοιμο!Προσπαθεί όμως!Στην αρχή οι δάσκαλοι μας έβλεπαν καχύποπτα ως ειδικότητα!Τώρα συνεργαζόμαστε πιο καλά άπ 'ότι παλιότερα!Από άποψη υποδομής,συχνά παρατηρούμε το εξής φαινόμενο :ένα σχολείο να έχει το μάθημα της θεατρικής αγωγής ,χωρίς όμως να διαθέτει αίθουσα θεάτρου ή αμφιθέατρο.



Το Varelaki(blog), το ιστολόγιό σας, αγαπημένη δική μου ιστοσελίδα. Θα μας μιλήσετε γι΄αυτό;
To Varelaki,σελίδες Τέχνης και Πολιτισμού, μπήκε σε λειτουργία το 2009.
Είναι βιβλιοφιλικό,αγαπά τις τέχνες ,τα γράμματα,τους συγγραφείς και όλα τα όμορφα πράγματα.Φιλοξενεί πεζογραφία,θέατρο,ενδιαφέρουσες λογοτεχνικές ειδήσεις,κριτικές,αλλά έχει ιδιαίτερη αδυναμία στην ποίηση .
Για αρκετό διάστημα ,από επιλογή δεν ανέβαζε καθόλου εικόνες ή φωτογραφίες.Ομως ,λόγω του ένθετου μικρού ηλεκτρονικού λογοτεχνικού περιοδικού notationes (=σημειώσεις) άλλαξε τακτική και δεν το μετανοιώνει.Πιστεύει ότι χρειάζονται πια για να καλύπτουν τις νέες ανάγκες.Το notationes είναι στην ουσία πολλές μαζεμένες αναρτήσεις κάθε φορά που συνιστούν ένα μικρό ένθετο που λειτουργεί αυτόνομα,έχει τη δική του ζωή.Αρχικά έβγαινε κάθε μήνα,τώρα βγαίνει κάθε δύο μήνες και δέχεται ή προτείνει συνεργασίες.

Η ανάδειξη ανθρώπων και πραγμάτων που μιλάνε μέσα μας και που θεωρούμε ότι έχουν κάτι ουσιαστικό να μας πουν.Μέσα στον συρφετό και τη βουή υπάρχει ομορφιά αρκεί να την ανακαλύπτεις.Το varelaki είναι συλλέκτης όμορφων πραγμάτων.Φιλοξενεί πρωτότυπο υλικό ,αλλά κάνει και αναδημοσιεύσεις κειμένων που θεωρεί ότι αξίζει να διαβαστούν από περισσότερο κόσμο.Παράλληλα ρίχνει διακριτικά το βλέμμα του πάνω στον κόσμο μας.Ερευνά,σχολιάζει,ανθολογεί,προτείνει,ανακοινώνει,συνδιαλέγεται ,έχοντας πάντα κατά νου ότι η αλήθεια είναι πολλαπλή.(Τα τεύχη του μπορείτε να τα διαβάσετε στο link: http://varelaki.blogspot.gr/p/blog-page_10.html )

Ποιο θα θέλατε να είναι το στίγμα σας 10-20 χρόνια μετά;
Δεν το έχω σκεφτεί.Με ενδιαφέρει να συνεχίσω αυτό που κάνω τώρα:Mε αφοσίωση να υπηρετώ με όλες μου τις δυνάμεις αυτό που έχω επιλέξει και που αγαπώ.

 

 

 

 

Βιβλία της Ασημίνας Ξηρογιάννη:

2013) Εποχή μου είναι η ποίηση,

(Ποιητική Συλλογή) Γαβριηλίδης

 

 

Η Ασημίνα Ξηρογιάννη, στην τρίτη της ποιητική συλλογή, αναλαμβάνει να υπερασπιστεί την ποίηση "στους χαλεπούς καιρούς". Με ασπίδα τη δύναμη των λέξεων και με δόρυ τα εκφραστικά μέσα της εποχής και τον εσωτερικό κόσμο που αναταράσσεται από την αντιποιητικότητα, η ποιήτρια αντιστέκεται διατηρώντας πάντοτε την απορία του ποιητή, την αμφιβολία που ολοένα και γεννάται από τον ρευστό κόσμο. Ποιος θα νικήσει στο τέλος;(από την έκδοση)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

(2011) Πληγές,(Ποιητική Συλλογή) Γαβριηλίδης

Οφείλουμε να δούμε όλη αυτή τη διαδρομή από την πρώτη σελίδα έως την τελευταία ως μια διαδρομή εν συνόλω. Μια πορεία της γυναίκειας φιγούρας προς τον μη επαρκή διάλογο, να σκύψουμε πάνω σε αυτή την υπόγεια νύξη προς τον άλλον που λείπει, που ενίοτε εμφανίζεται ως μια δυσώδης σκιά για να εξαφανιστεί εκ νέου.

Η ρίζα των «Πληγών» είναι ένα κέλυφος ματαίωσης, χαμού, σαν ένας μυς που έχει ατροφήσει από την απουσία. Ο μυς της ζωής μιας γυναίκας. Γράφει γυναίκα, αλλά πάνω από όλα ομιλεί μια γυναίκα και η φωνή της είναι ένα συρτό κράμα προσδοκίας και απογοήτευσης. Το φάσμα αυτής της φωνής δεν είναι ευδιάκριτο μέσα στην έντασή του, αλλά στο βάθος του. Την εις βάθος ενατένιση αυτής της αποδοκιμαστικής γεύσης που προσδίδει η ίδια η ζωή.(Δ.Μαρίνος,fractal)

 

(2010) Το σώμα του έγινε σκιά, (Νουβέλα)Ανατολικός

Η νουβέλα «Το σώμα του έγινε σκιά» είναι ένα ιδιαίτερο έργο που σπάει τις καθιερωμένες φόρμες και δείχνει τις θεατρικές καταβολές της συγγραφέως, αφού εκτός από συγγραφέας και φιλόλογος είναι θεατρολόγος και ηθοποιός. Είναι αλήθεια πως η συγκεκριμένη νουβέλα μπορεί να σκηνοθετηθεί και να παιχτεί επί σκηνής και ως δυο παράλληλοι μονόλογοι.

(2009) Η προφητεία του ανέμου,(Δύο ποητικές συλλογές) Δωδώνη Εκδοτική ΕΠΕ

 

 

Η ποιητική συλλογή της Ασημίνας Ξηρογιάννη "Η προφητεία του ανέμου "χωρίζεται σε δύο μέρη:
Το πρώτο μέρος φέρει τον τίτλο "Η σκέψη μου βυθίστηκε στα χέρια σου."Εδώ συναντάμε ποιήματα κυρίως ερωτικά, όπου η Ασημίνα Ξηρογιάννη με την λακωνικότητα, που διακρίνει τους στίχους της, καταφέρνει να μας πει πολλά και ουσιαστικά με λίγα λόγια: «Έχασα εσένα μα κέρδισα την Ποίηση.» Και αλλού: «Με τα μάτια βυθισμένα στ’ όνειρο / παρατηρώ τη ζωή του φεγγαριού. / Μόνο για χάρη σου καταδέχτηκα να το κοιτάξω / σκέψου πως σπαταλούσα το βλέμμα μου πριν σε γνωρίσω.»

Το δεύτερο μέρος φέρει τον τίτλο Τα ωραιότερα ταξίδια είναι του μυαλού. Εδώ συναντάμε ποιήματα, επίσης, ολιγόστιχα και κάποιες φορές, επιγραμματικά. Ποίηση λιτή χωρίς στολίδια και φιοριτούρες. Όμως, εδώ η Ασημίνα Ξηρογιάννη μας ταξιδεύει σε άλλα μονοπάτια. Η ποίησή της γίνεται υπαρξιακή. Το ερωτικό στοιχείο υπάρχει μόνο σε δυο – τρία ποιήματα σαν μια ροζ πινελιά στην υπαρξιακή αγωνία της ποιήτριας.(vakxikon.gr)

 

Βιογραφικό
Η Ασημίνα Ξηρογιάννη γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα.Αγαπημένος της τόπος η Αίγινα,όπου έγραψε και τα πρώτα της ποιήματα.Σπούδασε κλασική φιλολογία και θεατρολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και υποκριτική στο "Θέατρο-Εργαστήριο".Διδάσκει θεατρική αγωγή στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και εργάζεται ως εμψυχώτρια θεατρικού παιχνιδιού.Παράλληλα παραδίδει μαθήματα γλώσσας και λογοτεχνίας καθώς και θεωρίας και ιστορίας θεάτρου.Είναι ενεργό μέλος του Πανελληνίου Επιστημονικού Συλλόγου Θεατρολόγων.'Εχει παρακολουθήσει διάφορα θεατρικά σεμινάρια ,όπως με τον Δ.Καταλειφό και την Α.Μακράκη(υποκριτική),τον D.Glass και τη Lilo Baouer(θεατρικό παιχνίδι),τον Θωμά Μοσχόπουλο(σκηνοθεσία).'Εχει σκηνοθετήσει και "ανεβάσει" με τους μαθητές της αρκετά έργα,κάποια από τα οποία έχει διασκευάσει(π.χ.,"Ειρήνη" και "Πλούτο" του Αριστοφάνη)και κάποια άλλα τα οποία έχει γράψει η ίδια.Το 2009 δημιούργησε το ιστολόγιο varelaki σελίδες Τέχνης και Πολιτισμού.((http://varelaki.blogspot.com).

Αχιλλέας Κυριακίδης

Όλους μας απασχολεί ο χρόνος.

Το θέμα είναι να βρούμε έναν τρόπο να  τον απασχολήσουμε κι εμείς για να μην περνάει. 

Με αφορμή την ανθολόγηση του συγγραφικού έργου του από το 1973 ως το 1995 με τίτλο "Μουσική και άλλα πεζά",που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Πατάκη,ο συγγραφέας,μεταφραστής και κινηματογραφιστής Αχιλλέας Κυριακίδης μιλά στις Διαδρομές για τη νοσταλγία και τη συγκίνηση που νιώθει βλέποντας τη συγκεντρωτική έκδοση του πρώτου και μεταγενέστερου έργου του.

Αναφέρεται στον Μπόρχες αλλά και στον Νομπελίστα Πατρίκ Μοντιανό(έργα των οποίων έχει μεταφράσει),στη σχέση του με τον Θ.Αγγελόπουλο αλλά και στην πορεία του ως σκηνοθέτης και κινηματογραφιστής.

Αποκαλύπτει τα μελλοντικά του βιβλία,τη σχέση του με το χρόνο και τη σημασία της οικογένειας στη ζωή του,ενώ με γενναιοδωρία απαριθμεί τα νέα πρόσωπα που πιστεύει ότι θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην ελληνική λογοτεχνία.

Το βιβλίο σας «Μουσική και άλλα πεζά», είναι μια αναδρομή στην πεζογραφία σας από το 1973 έως το 1995, μια γνωριμία με τα πρώτα σας βήματα, μια ανθολόγηση του έργου σας. Θέλετε να μας μιλήσετε γι’ αυτό;

Δεν είναι μόνο τα πρώτα βήματα, αλλά και πολλά μεταγενέστερα, αφού περιλαμβάνονται –και δη αυτούσια– τα βιβλία Ο πληθυντικός μονόλογος του 1984, Διεστραμμένες ιστορίες του 1988 και Μουσική του 1995, τα οποία, βέβαια, πλαισιώνονται και με διηγήματα (από 5) των πρώτων συλλογών, Διαφάνεια του 1973 και Στοιχεία ταυτότητος του 1977.

Ποια είναι τα συναισθήματα που προκαλούνται από την ανθολόγηση του έργου σας, σαράντα χρόνια μετά;
Από τα δύο πρώτα βιβλία, μια νοσταλγία της αθωότητας· από τα επόμενα, μια συγκίνηση που έχει να κάνει με τον αγώνα και την επιτυχή του έκβαση για την κατάκτηση ενός προσωπικού ύφους το οποίο έμελλε να παγιωθεί με τις δύο μεταγενέστερες συλλογές διηγημάτων (Τεχνητές αναπνοές του 2003 και Ο καθρέφτης του τυφλού του 2005) και, κυρίως, τις δύο τελευταίες νουβέλες: Κωμωδία του 2010 και 360 του 2013. Για να προλάβω τυχόν κακεντρέχειες, σας παρακαλώ να προσέξετε ότι το επίθετο «επιτυχής» φορέθηκε στην «κατάκτηση» και όχι στο «ύφος».

Τελειώνοντας την ανάγνωση του βιβλίου, νομίζω πως θα μπορούσα άνετα να έχω διαβάσει πρώτα το επίγραμμα. Επιπλέον, η ανθολόγηση ξεκινά από το πιο πρόσφατο προς το πιο παλιό βιβλίο. Υπάρχει λόγος που έγινε αυτό;
Μα αυτή δεν είναι η λογική της αναδρομής; Aφήστε που θα μου ήταν αδύνατον να μην προτάξω, σε οποιαδήποτε ανθολογία, τη Μουσική. “De la musique avant toute chose” («Προ παντός η μουσική») είπε ο Βερλέν.

Μπορεί ο δημιουργός να δει αποστασιοποιημένα -και μέχρι ποιο βαθμό- το έργο του;
Ο δημιουργός οφείλει να μπορεί να δει το έργο του αποστασιοποιημένα. Δίκην τρέιλερ, ιδού δύο σχετικοί αφορισμοί μου από υπό έκδοσιν βιβλίο μου: «Δεν μπορούμε να μιλάμε για έτοιμο έργο, πριν ο συγγραφέας αισθανθεί λαθραναγνώστης του» και: «Όταν το έργο κρύβεται απ’ τον δημιουργό του, τότε έχει κλείσει άλλος ένας προπατορικός κύκλος».

Δεν θα μπορούσα να μην σας ρωτήσω για την επιρροή των βιβλίων που έχετε μεταφράσει και,κυρίως, για τα Πεζά του Μπόρχες.
Δεδομένου ότι δεν μπορώ να ορίσω καλύτερα έναν μεταφραστή παρά ως «δημιουργικό αναγνώστη», τολμώ να πω ότι η σχέση (και η εξ αυτής επιρροή) του μεταφραστή με τον συγγραφέα τον οποίο μεταφράζει, δεν διαφέρει σε τίποτα από την αντίστοιχη του αναγνώστη με τον συγγραφέα τον οποίο διαβάζει. Όσο για τον Μπόρχες, πραγματικά δεν ξέρω πώς να διατυπώσω τον τρόπο με τον οποίο άλλαξαν όχι μόνο η σκέψη μου και το συγγραφικό μου ύφος αλλά και η ζωή μου μετά από τη γνωριμία μου με το έργο του, εκείνη τη μετωπική σύγκρουση που κονιορτοποίησε όλες μου τις αυτάρεσκες βεβαιότητες, ούτε μπορώ να εξηγήσω τι είναι αυτό τελοσπάντων που ακόμα με κρατάει, εκόντα, δεσμώτη του, να γυροφέρνω στο λαβύρινθό του σαν μακάριος Μινώταυρος.

Πατρίκ Μοντιανό, νομπελίστας λογοτεχνίας για το 2014, βιβλία του οποίου έχετε επίσης μεταφράσει κι έχετε βραβευτεί γι’ αυτό. Θέλετε να μας μιλήσετε για το έργο του;

Κάθε σχόλιο για τον Πατρίκ Μοντιανό οφείλει να είναι ολιγόλογο, σεμνό, σχεδόν ψιθυριστό, όπως η ζωή του, το έργο του και ο κόσμος του, ένας κόσμος σπαραγμένος και σπαραχτικός, γεμάτος αλλοιωμένες μνήμες και επώδυνες ανασκαφές στην παιδική ηλικία εξ ης τα πάντα εκπορεύονται. Η βράβευσή του ήταν βράβευση του μέτρου και της ταπεινότητας.

Συχνή είναι η αναφορά σας στην Ιωάννα, τη σύζυγό σας, αλλά και στην οικογένεια γενικότερα. Πόσο δύσκολο είναι για έναν άνθρωπο της διανόησης να κρατήσει την οικογένεια; Πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος της γυναίκας, γενικότερα, στη διατήρηση της οικογενειακής ισορροπίας;
Η απάντηση στη δεύτερη ερώτηση είναι τόσο αυτονόητη, ώστε να μετατρέπει την ερώτηση σε ρητορική, ενώ η απάντηση στην πρώτη θα μπορούσε ν’ απαντηθεί με αντιστροφή της ερώτησης. Όσο για τη σύζυγό μου, είναι το ego μου χωρίς το alter.

Έχετε εκδώσει βιβλία που αφορούν τον κινηματογράφο,έχετε σκηνοθετήσει ταινίες μικρού μήκους σε δικά σας σενάρια.Επίσης οι νουβέλες σας "Κωμωδία " και "360» έχουν έντονη χροιά σεναρίου ανάλογης ταινίας.Θέλετε να μας μιλήσετε για τη σχέση σας με τον κινηματογράφο;
Έχω εκδώσει ένα βιβλίο με αμιγώς κινηματογραφικά κείμενα (Η συνέχεια επί της οθόνης, 1984) και δύο συλλογές δοκιμίων (Ψευδομαρτυρίες, 1998, και Μικρή περιοχή, 2007), μεγάλο μέρος των οποίων καλύπτουν δοκιμές για συγκεκριμένους (αγαπημένους) σκηνοθέτες ή/και συγκεκριμένες (αγαπημένες) ταινίες. Όμως, δεν είμαι μόνο... παθητικός κινηματογραφόφιλος: έχω γυρίσει 11 ταινίες μικρού μήκους και 2 τηλεταινίες, όλες σε δικά μου σενάρια. Λατρεύω τον κινηματογράφο, κι ο κινηματογράφος μού το ανταπέδωσε επηρεάζοντας βαθιά τη γραφή μου. Όπως σωστά διαγνώσατε, οι δύο τελευταίες μου νουβέλες (Κωμωδία και 360) δείχνουν εμφανή σημάδια αυτής της επιρροής, κυρίως σε ό,τι αφορά τη διαχείριση του αφηγηματικού χρόνου. Βλέπετε, ως παραβάτης και, ταυτόχρονα, θύμα τού «ουδείς δύναται δυσί κυρίοις δουλεύειν», όταν γράφω σκέφτομαι με εικόνες, κι όταν σκηνοθετώ, με λέξεις.

Ποιος ο απόηχος της συναναστροφής σας με τον άνθρωπο και δημιουργό Θ. Αγγελόπουλο;

Είχα την ευλογία να συμμετάσχω στο γύρισμα μιας σκηνής της τελευταίας του (δυστυχώς, ο όρος και με τις δύο έννοιες) ταινίας, τρεις μέρες πριν τον βρει αυτός ο παράλογος τροχαίος θάνατος. «Έπαιξα» έναν παλιό συμφοιτητή του κεντρικού ήρωα, που τον συναντά τυχαία σε μια Τράπεζα. Όταν τελειώσαμε το γύρισμα, του είπα: «Πολύ μου άρεσε! Δε γράφεις καμιά άλλη σκηνή με τον συμφοιτητή;». Βγήκα στο δρόμο ανάλαφρος, παίρνοντας μαζί μου το γέλιο του. Δεν τον είχα ξαναδεί πιο ήρεμο, πιο ευτυχισμένο.

Τον Αγγελόπουλο, λ.χ., τον απασχολούσε ο χρόνος. Τι σημαίνει ο χρόνος για εσάς; Τι νιώθετε πως αλλάζει με την πάροδο των χρόνων;
Όλους μάς απασχολεί ο χρόνος. Το θέμα είναι να βρούμε έναν τρόπο να τον απασχολήσουμε κι εμείς, για να μην περνάει.

Πώς βλέπετε το μέλλον στο χώρο της ελληνικής λογοτεχνίας; Ποιους νέους Έλληνες συγγραφείς ξεχωρίζετε;
Φοβάμαι ότι η εξαντλητική απαρίθμηση των νέων Ελλήνων συγγραφέων που έχω ξεχωρίσει θα οδηγούσε τη συνέντευξή μας στο δικό της μέλλον, να συνεχιστεί δηλαδή στο επόμενο φύλλο. Από την άλλη, όσο ενδεικτικός και αν είναι, ένας τέτοιος κατάλογος δεν μπορεί να μην περιέχει τους πεζογράφους Ιάκωβο Ανυφαντάκη, Τζούλια Γκανάσου, Βασίλειο Δρόλια, Κατερίνα Έσσλιν, Λευτέρη Καλοσπύρο, Χρίστο Κυθρεώτη, Γιώργο Λαμπράκο, Διονύση Μαρίνο, Ευγενία Μπογιάνου, Νίκο Ξένιο, Δημοσθένη Παπαμάρκο, Άκη Παπαντώνη, Βασιλική Πέτσα, Θεόδωρο Ρακόπουλο, Γιάννη Τσίρμπα, Μάκη Τσίτα, Ελισάβετ Χρονοπούλου, και τους ποιητές Δημήτρη Αθηνάκη, Βασίλη Αμανατίδη, Ευαγγελία Ανδριτσάνου, Χαράλαμπο Γιαννακόπουλο, Γιάννη Δούκα, Παναγιώτη Ιωαννίδη, Όλγα Παπακώστα, Δημήτρη Πέτρου, Κυριάκο Συλφιτζόγλου.

Τα επόμενα συγγραφικά σας σχέδια-βήματα;
Γράφω (αυτός κι αν είναι ενεστώς διαρκείας…) μια νουβέλα με τον τίτλο Σώμα (Πατάκης), ενώ στα πρόθυρα του τυπογραφείου βρίσκεται ένα απάνθισμα αφορισμών μου με τον τίτλο Σημειώσεις για μια ιδιωτική θεωρία της λογοτεχνίας (Κίχλη).

ΜΟΥΣΙΚΗ

και άλλα πεζά,

[1973-1995]

Αχιλλέας Κυριακίδης,εκδ.Πατάκης

Η πορεία του συγγραφικού έργου του Αχιλλέα Κυριακίδη μετά μουσικής...

Σε έναν τόμο 400 σελίδων κυκλοφόρησε η ανθολόγηση του συγγραφικού έργου,από το 1973 ως το 1995,του Αχιλλέα Κυριακίδη.

Στο βιβλίο με το καλαίσθητο εξώφυλλο,βασισμένο σε εγκατάσταση του Andre Slominski(2010) -σίγουρα τραβά την προσοχή το πιάνο δίπλα στον μισογκρεμισμένο τοίχο-

περιλαμβάνονται –και δη αυτούσια– τα βιβλία :"Ο πληθυντικός μονόλογος" του 1984, "Διεστραμμένες ιστορίες" του 1988 και "Μουσική"του 1995, τα οποία πλαισιώνονται και με διηγήματα (από 5) των πρώτων συλλογών," Διαφάνεια" του 1973 και "Στοιχεία ταυτότητος" του 1977.

Εντυπωσιακό είναι ότι άνετα μπορεί να διαβαστεί από το επίμετρο και αντίστροφα, αφού προτάσσονται τα μεταγενέστερα βιβλία, με πρώτο από όλα τη Μουσική ,γιατί,όπως ο ίδιος εξηγεί,"αυτή είναι η λογική της αναδρομής αλλά και θα ήταν αδύνατον να μην προτάξει, σε οποιαδήποτε ανθολογία, τη Μουσική."

“De la musique avant toute chose”

Το βιβλίο μας συστήνει με το πρώτο και μεταγενέστερο συγγραφικό έργο του Αχ. Κυριακίδη αλλά και με τον αγώνα και την επιτυχή του έκβαση για την κατάκτηση ενός προσωπικού ύφους το οποίο έμελλε να παγιωθεί με τις δύο μεταγενέστερες συλλογές διηγημάτων ("Τεχνητές αναπνοές"του 2003 και "Ο καθρέφτης του τυφλού" του 2005) και, κυρίως, τις δύο τελευταίες νουβέλες:" Κωμωδία"του 2010 και "360" του 2013,μέσω των οποίων ο αναγνώστης απολαμβάνει τη εξαιρετική γραφή του.

Το επίμετρο του Αρ.Σαίνη,εξαιρετικά κατατοπιστικό,διευκολύνει στη μύηση στο έργο του "εραστή της απόλυτης αφαίρεσης,του ακριβολόγου,μινιμαλιστή και διάφανου πεζογράφου" (όπως τον αποκαλεί) ,του "Μαιτρ" (κατά τον Γ.Ι Μπαμπασάκη),Αχιλλέα Κυριακίδη.

Χαριτίνη Μαλισσόβα

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Ο Αχιλλέας Κυριακίδης γεννήθηκε το 1946 στο Κάιρο. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Έχει εκδώσει εννέα βιβλία με διηγήματα, μικρά πεζά και δοκίμια (κινηματογραφικά και φιλολογικά), έχει γράψει τρία σενάρια που γυρίστηκαν σε ισάριθμες κινηματογραφικές ταινίες μεγάλου μήκους, και έχει σκηνοθετήσει έντεκα ταινίες μικρού μήκους σε δικά του σενάρια. Κυκλοφορούν πάνω από σαράντα πέντε μεταφράσεις του έργων συγγραφέων όπως ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, ο Ζορζ Περέκ, ο Ρεϊμόν Κενό, ο Λουίς Σεπούλβεδα, ο Αλφρέντ Ζαρί, ο Ρολάν Τοπόρ, ο Άντριου Κρούμι, ο Ζαν Εσενόζ, ο Κάρλο Φραμπέτι κ.ά. Το 2004 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος για τις "Τεχνητές αναπνοές", το 2006 με το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης, για τη μετάφραση των πεζογραφικών "Απάντων" του Χόρχε Λουίς Μπόρχες (στην οριστική έκδοση των "Ελληνικών Γραμμάτων" -η απονομή έγινε το 2007), την επόμενη χρονιά με το Διεθνές Βραβείο Καβάφη Μετάφρασης, στο πλαίσιο των Καβαφείων 2007, και το 2009 με το Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης Γαλλόφωνης Λογοτεχνίας του ΕΚΕΜΕΛ, για τη μετάφραση του μυθιστορήματος "Στο cafe της χαμένης νιότης" του Πατρίκ Μοντιανό.

                                                                    Δώρα Κασκάλη





 

Από τη μαζικοποίηση του έρωτα έχει χαθεί

η σαγήνη,η διαδικασία ανακάλυψης του μυστικού.

Φεβρουάριος,ο μήνας του Έρωτα,κατά πολλούς.

Φιλοξενούμενη στις σημερινές Διαδρομές η Δώρα Κασκάλη,ποιήτρια και συγγραφέας,με αφορμή την πρώτη της ποιητική συλλογή,με τίτλο:"Ανταλλακτήριο Ηδονών",(εκδόσεις Σαιξπηρικόν).

Η συζήτησή μας επεκτείνεται στη δομή και έκφραση του Έρωτα την εποχή της κοινωνικής δικτύωσης αλλά και της Κρίσης,στη δομή του ποιητικού της βιβλίου,ενώ αναφέρεται και ενδιαφέρουσα συγγραφική πορεία της,αφού έχει δοκιμαστεί στην πεζογραφία αλλά και στο παιδικό βιβλίο. 

 

 «Ανταλλακτήριο Ηδονών» είναι ο τίτλος της ποιητικής σας συλλογής. Μια σπουδή στον έρωτα. Πόσο δύσκολα εκφέρεται ο έρωτας στον ποιητικό λόγο;

Η πρώτη μου ποιητική συλλογή είναι αμιγώς ερωτική και ένα προσωπικό στοίχημα σε εκφραστικό και δημιουργικό επίπεδο. Ο έρωτας είναι από τα πιο βασικά θέματα διαχρονικά στην ποίηση που σαν δίπολο μαζί με το θάνατο, αναπροσδιορίζεται ανά εποχή, τραγουδιέται αλλά και πάντα μοιάζει ανεξάντλητος, όσο και η ανθρώπινη εμπειρία. Υπάρχει κίνδυνος όταν έχεις ένα τέτοιο ρευστό και ζέον υλικό να καταφύγεις στην αισθηματολογία, στην πορνογραφία ή στο αυτονόητο. Είχα όλους αυτούς τους κινδύνους κατά νου, όταν ξεκίνησα να γράφω, αλλά τελικά η λέξη, το κείμενο, ο εσωτερικός παλμός που διατρέχει τους στίχους αποφάσισαν για τη μορφή του υλικού μου.

 
 

Η ποίησή σας σ’ αυτή τη συλλογή χαρακτηρίζεται από εγκράτεια αλλά και αυστηρή αρχιτεκτονική. Ως αναγνώστρια δηλώνω ότι με άγγιξε ιδιαίτερα η ματιά σας στην αυθεντική ερωτική ποίηση, αφού το πάθος και η λυρισμός, ο πόθος και ο πόνος, η σωματική και η ψυχική έξαψη και η αγωνία της ύπαρξης και της μοναξιάς ισορροπούν ιδανικά στο «Ανταλλακτήριο ηδονών». Θέλετε να σχολιάσετε;

Ο ποιητής, Γιώργος Κ. Ψάλτης, σε μία συνέντευξή του ανέφερε πολύ εύστοχα ότι όταν γράφουμε, είμαστε οι αναγνώστες των ποιημάτων μας. Όταν τα παραδίδουμε στον εκδότη και κατά συνέπεια και στο αναγνωστικό κοινό δεν μπορούμε πια να καθορίσουμε τη μοίρα τους, το πώς θα διαβαστούν και θα δεξιωθούν από τον εκάστοτε αναγνώστη τους. Αν θέλετε να σας μιλήσω για τη συλλογή μου, θα το κάνω πλέον κι εγώ σαν αναγνώστριά της. Όποιο κι αν ήταν το αρχικό έναυσμα που γέννησε το εκάστοτε ποίημα, μετά από καιρό, μπορώ να διαβάσω εντός του πράγματα αποκαλυπτικά για μένα την ίδια ως δημιουργό και άνθρωπο. Η συγκεκριμένη επιλογή κάθε λέξης μού λέει πολλά για τον ασύνειδο εαυτό που γράφει όσο εγώ, δηλαδή η Δώρα Κασκάλη, προσπαθώ να χωρέσω σε στίχους ένα συγκεκριμένο αίσθημα, σκέψη ή έννοια.

 Πόσο σημαντικός είναι ο έρωτας ως βίωμα; Τι να προσδοκάμε από τις ενσαρκώσεις και τις μορφές του έρωτα, από την ερωτική ανταλλαγή;
Ο έρωτας είναι μια θεμελιακή ανάγκη του ανθρώπου. Η ερωτική πράξη εξασφαλίζει τη βιωσιμότητα και την αθανασία του μέσω των απογόνων, αλλά και την απόλαυση, την ικανοποίηση μιας αδήριτης ανάγκης. Ωστόσο, στην πιο πλήρη του μορφή ο Έρωτας είναι η συναίρεση σώματος και αισθήματος, το μοίρασμα μιας συγκίνησης που ξεπερνά τον σπασμό. Στην ιδεώδη μορφή του ο Έρωτας είναι ενιαίος κι ατελεύτητος, πηγή δημιουργίας κι έμπνευσης. Γράφει ο Ρολάν Μπαρτ: «Το σ' αγαπώ δεν είναι φράση: δε μεταβιβάζει ένα νόημα, αλλά αγκιστρώνεται σε μια οριακή κατάσταση: "αυτήν όπου το υποκείμενο αιωρείται σε μια σχέση αντικατοπτρισμού με τον άλλο". Είναι μια ολόφραση.»

Πολλοί αμφισβητούν την έννοια του έρωτα, μιας και σήμερα σπανίζουν οι εξιδανικεύσεις του, χάνεται η ουσία του, ακόμα και στις πιο ανθεκτικές σχέσεις. Είναι έτσι;

 Σπανίζουν θα έλεγα και οι αναπαραστάσεις του έρωτα. Στην τέχνη, στη λογοτεχνία, όταν δεν ξεπέφτουν στην πορνογραφία. Ο έρωτας στην μετανεωτερική εποχή ορίζεται κυρίως μέσα από την απώλειά του. Δεν έχει εμπορευματοποιηθεί μόνο το σώμα ως πεδίο δράσης των διαφημιστών, αλλά έχει αποστραγγισθεί από τους χυμούς του, από την ίδια την ανθρώπινη ουσία του, η οποία παραμένει στο ασφαλές πεδίο της ατομικότητας και δεν κινδυνεύει να αναμειχθεί με την ατομικότητα του άλλου για να γίνει η ομογενοποίηση, η αλλοίωση, η ταύτιση.

 Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου η ηρωίδα «συνομιλεί» με μορφή ανεπίδοτων επιστολών με τον εραστή της σε πρώτο πληθυντικό πρόσωπο. Τι διευκολύνει η επιστολική μορφή γραφής;

 Τα πεζοποιήματα του δεύτερου μέρους φιλοξενούνται κάτω από τον τίτλο silentium amoris, δανεισμένο από ποίημα του Oscar Wilde. Και πράγματι, τις σιωπές του έρωτα αφηγείται το ποιητικό υποκείμενο με δέκα ανεπίδοτες επιστολές σε έναν ή ισάριθμους δυνητικούς παραλήπτες. Έχουν μια δραματικότητα αυτά τα μικρά επιστολικά πεζοποιήματα, πρόκειται για μικρούς θεατρικούς μονολόγους στην ουσία εις εαυτόν και αναγνώστη.

Έρωτας στην εποχή της κοινωνικής δικτύωσης… Τι έχετε να πείτε;
Περιπλανιέμαι στα διαδικτυκά σοκάκια από το 1999. Από τα chat rooms στο facebook, η ερωτική προσέγγιση μέσω μιας οθόνης είναι πλέον καθεστώς, ειδικά στους νέους ανθρώπους. Η αίσθηση της εγγύτητας, τόσο πλασματική, και της προσβασιμότητας, η διαμέλιση του προσώπου και η δημιουργία ενός προσωπείου, όλα «φαίνεται» μόνο να υποβοηθούν τον έρωτα. Στην πραγματικότητα χωρίς την ζεστασιά της παρουσίας, την αμεσότητα του βλέμματος, ο διαδικτυακός έρωτας είναι μια κακή ρέπλικα που υπενθυμίζει πόσο μόνοι και αποξενωμένοι είμαστε, πόσο αδύναμοι να ζήσουμε αυθεντικά χωρίς υποκαταστάσεις.

 
 

Έρωτας στην εποχή της Κρίσης (και δεν εννοώ μόνο την οικονομική). Θέλετε να σχολιάσετε;

Εδώ και χρόνια έχω την αίσθηση ότι έχει χαθεί η σαγήνη, η διαδικασία της ανακάλυψης του μυστικού που είναι ο κάθε άνθρωπος. Η μαζικοποίηση του έρωτα, η πορνογραφική διαχείριση του ανθρώπινου σώματος έχουν συντελέσει σ’ αυτό. Οι άνθρωποι απομαγεύονται νωρίς, υπάρχει παντού μια διάχυτη αίσθηση του ανταλλακτικού σώματος, εφόσον λείπει η επένδυση στο ένα και λατρεύεται περιστασιακά το όποιο διαθέσιμο σώμα.

 Ποιοι είναι οι δικοί σας αγαπημένοι ποιητές;

 Είμαστε τα διαβάσματά μας. Από τους μέγιστους ποιητές που αγάπησα στο πανεπιστήμιο έως τους συγκαιρινούς, υπάρχει ένας διαρκής διάλογος με τα κείμενά τους. Επιστρέφω στα βιβλία τους για αισθητική απόλαυση, για αποκούμπι ψυχής, για μαθητεία. Καβάφης, αλλά και Σεφέρης, Εγγονόπουλος, Σαραντάρης, Καρούζος, Σαχτούρης, Ελύτης και Ρίτσος, Πολυδούρη και Καρέλλη, Πλαθ, Σέξτον και Κάρσον, Μαρκ Στραντ και Μαγιακόφσκι, Χιόνης, Αλεξάνδρου, Παυλόπουλος, Πορφύρης, Ριζάκης και Δημήτρης Δημητριάδης. Είναι πολλοί και η χαρά μου είναι να ανακαλύπτω περισσότερους, άλλες φωνές, διαφορετικά βλέμματα.

 Έχετε γράψει μυθιστορήματα, καθώς κι ένα εξαιρετικό παιδικό βιβλίο. Για ποιο νιώθετε περισσότερο υπερήφανη;

 Έχω γράψει μία συλλογή διηγημάτων («Στο τρένο», Γαβριηλίδης 2010), ένα μυθιστόρημα («Κάτω», Γαβριηλίδης 2011), μια νουβέλα ελεύθερα διαθέσιμη στο διαδίκτυο («Πέντε ζωές κι ένα μυθιστόρημα», OPENBOOK ANOIKTH ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ), το «Ανταλλακτήριο ηδονών» (Σαιξπηρικόν 2014) και μια παιδική νουβέλα («Ο γατούλης στον κόσμο», Διόπτρα 2014). Αγαπώ όλα τα βιβλία μου το ίδιο. Οι ήρωές τους ενοικούν με κάποιο τρόπο μέσα μου και η μεγαλύτερη χαρά είναι όταν διαβάζονται και αγαπιούνται και από τους αναγνώστες. Διακονώ ως επί το πλείστον τη σύντομη φόρμα και σύντομα θα κυκλοφορήσει από τις Εκδόσεις Οκτώ η δεύτερη συλλογή διηγημάτων μου, φαίνεται δε τα τελευταία χρόνια εξίσου να με κερδίζει και η ποίηση. Το παιδικό βιβλίο είναι ένα δύσκολο στοίχημα, τα παιδιά είναι απαιτητικό κοινό, αλλά αν τους δώσεις καλά βιβλία μπορείς να ελπίζεις ότι μεγαλώνοντας θα συνεχίσουν να αγαπούν το διάβασμα.

 

Με ποιο ποίημα της συλλογής σας θα θέλατε να κλείσετε τη συνέντευξή μας, και γιατί με αυτό;

Είναι δύσκολο να αποσπάσω από το σώμα της συλλογής ένα μόνο. Σας αντιγράφω, ωστόσο, την «Αναγνώριση» γιατί μιλά για τον μεταμοντέρνο έρωτα και όλες τις παθογένειές του: για τη δυσκολία προσέγγισης, την αδυναμία να ορίσουμε τον εαυτό σε ένα θολό και δύσκολο ιστορικό τοπίο, το αμήχανο λεκτικό παιχνίδι της γητείας, την αποδοχή του φθαρτού σώματος που δεν έχει καμία σχέση με το πλαστικό σώμα της τηλεόρασης και των διαφημίσεων, την αναγνώριση τέλος των πληγών του παρελθόντος και την ειρήνη που θα πρέπει να κάνουμε μαζί τους προκειμένου να καταφέρουμε να προσεγγίσουμε τον αιώνια άγνωστο Άλλο και να ζήσουμε ένα αυθεντικό ερωτικό πάθος.

Αναγνώριση

Βραδυπορούμε
απέναντι ο ένας απ' τον άλλο.
Βγαίνουμε απ' το αβέβαιο σχήμα του πρωινού,
το θάμπος πίσω μας, η οδύνη, η συνήθεια,
κι εμείς πασχίζουμε σώμα να κερδίσουμε,
να ορίσουμε το βλέμμα,
να φτιάξουμε το νέο εαυτό.
Πάνω στις λέξεις παίζουμε κουτσό
και στα διάκενα
τον πόθο παραχώνουμε,
σαν τα παιχνίδια μέσα στην κρυψώνα -κάποτε-
των δέκα θαλερών μας χρόνων.

Να μείνουμε έτσι ηττημένοι, αναλωμένοι,
με μία θλίψη στη φλέβα του λαιμού,
χαρακωμένοι απ’ της λαγνείας την αγχόνη,
εξαίσια συμβιβασμένοι.
Και όταν αγγίξουμε εκείνα τα σημάδια
της αναγνώρισης το γόρδιο δεσμό,
να μην τρομάξουμε:
είμαστε αυτοί και όχι άλλοι
κι έτσι αυθεντικοί
του πάθους τη γυμνότητα να ενδυθούμε.

 

Δώρα Κασκάλη,

"Ανταλλακτήριο Ηδονών",εκδόσεις Σαιξπηρικόν.

ΥΠΑΡΞΙΑΚΗ ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΗ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ ΜΕ ΥΨΗΛΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΠΟΙΗΣΗ

Την πρώτη της,αμιγώς ερωτική ποιητική συλλογή,σε μια καλαίσθητη και προσεγμένη έκδοση από το "Σαιξπηρικόν", παρουσιάζει η Δώρα Κασκάλη.Με ποίηση που χαρακτηρίζεται από εγκράτεια αλλά και αυστηρή αρχιτεκτονική,η Κασκάλη παραδίδει στους λάτρεις της ποίησης μια συλλογή με ποιήματα που όχι μόνο δεν καταφεύγουν στην αισθηματολογία, στην πορνογραφία ή στο αυτονόητο,αλλά με τη λέξη, το κείμενο,τον εσωτερικό παλμό που διατρέχει τους στίχους να δίνουν την τελική,άκρως ενδιαφέρουσα και καλοδουλεμένη μορφή του υλικού της.

Το πάθος και η λυρισμός, ο πόθος και ο πόνος, η σωματική και η ψυχική έξαψη και η αγωνία της ύπαρξης και της μοναξιάς ισορροπούν ιδανικά στο «Ανταλλακτήριο Ηδονών".

Το βιβλίο είναι διαρθρωμένο σε τρία μέρη, με δέκα ποιήματα στο κάθε μέρος.Στο πρώτο μέρος που δανείζεται το καρουζικό «Ο έρως έχει ύπαρξη», με όρους εγκεφαλικούς-ρητορικούς.Με ένα υστερόγραφο στο δεύτερο ,με πεζοποιήματα που φιλοξενούνται κάτω από τον τίτλο silentium amoris, (δανεισμένο από ποίημα του Oscar Wilde ) στις οποίες το ποιητικό υποκείμενο με δέκα ανεπίδοτες επιστολές σε έναν ή ισάριθμους δυνητικούς παραλήπτες αφηγείται τις σιωπές του έρωτα.Πρόκειται για μικρούς θεατρικούς μονολόγους στην ουσία εις εαυτόν και αναγνώστη,όπως διευκρινίζει η ίδια.Με όρους περισσότερο ηδονικούς στο τρίτο και τελευταίο, λιβιδικό μέρος,χωρίς ωστόσο να περιορίζεται μόνο στο σαρκικό κομμάτι της ένωσης. Στα ποιήματά της εξερευνά τις διαφορετικές εκδοχές της ηδονής, αλλά με όρους πιο σύνθετους.

O τίτλος("Ανταλλακτήριον Ηδονών") είναι ίσωςπαραπλανητικός , ενδεχομένως και ειρωνικός, αλλά και πραγματιστικός, με την έννοια ότι σε κάθε σχέση υπάρχει πάντα μια ανταλλαγή, από την πιο ιδεατή μορφή της έως την πλέον χειροπιαστή.

"Η ηδονή είναι το πρώτο σκαλί στην ωριμότητα. Το αέναα ζητούμενο είναι η αγάπη."

Αίσθησή μου είναι ότι διαπραγματεύεται και υπαρξιακά τον έρωτα,αφήνοντας στον αναγνώστη να ψάξει και να απολαύσει "ποίηση υψηλής ποιότητας."

ΧΑΡΙΤΙΝΗ ΜΑΛΙΣΣΟΒΑ

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Η Δώρα Κασκάλη ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε ελληνική φιλολογία στο Α.Π.Θ. και στο μεταπτυχιακό της ασχολήθηκε με τη φιλολογική έκδοση των ποιημάτων του Γιώργου Θεοτοκά. Το 2010 κυκλοφόρησε η συλλογή διηγημάτων της "Στο τρένο" από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης (στη βραχεία λίστα των βραβείων του περιοδικού Διαβάζω στην κατηγορία του πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα). Το Νοέμβριο του 2011 κυκλοφόρησε από τις ίδιες εκδόσεις το μυθιστόρημά της "Κάτω". Τον Οκτώβριο του 2012 κυκλοφόρησε ελεύθερα στο διαδίκτυο σε ψηφιακή μορφή η νουβέλα της "Πέντε ζωές κι ένα μυθιστόρημα - Σπουδή ενός δόκιμου γραφιά" από την Ανοικτή Βιβλιοθήκη OPENBOOK.

Το "Ανταλλακτήριο Ηδονών" είναι η πρώτη της ποιητική συλλογή.