Νίκος Κυριαζής

 

                                                Η καλή λειτουργία της δημοκρατίας

                                                σχετίζεται με εύρωστη οικονομία

Ο πρόεδρος του οικονομικού τμήματος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας,καθηγητής κ.Νίκος Κυριαζής μιλά στις Διαδρομές για το βιβλίο του" Δημοκρατία και Πόλεμος"

Μια άκρως ενδιαφέρουσα συζήτηση με προεκτάσεις στο πρόσωπο της δημοκρατίας στην Ελλάδα της Κρίσης, το Ελληνικό Πανεπιστήμιο,αλλά και  την σημερινή,κρίσιμη εκλογική αναμέτρηση.

«Δημοκρατία και Πόλεμος» είναι ο τίτλος του βιβλίου σας. Θα θέλατε να μας εξηγήσετε πώς σχετίζονται δύο τόσο φαινομενικά αντίθετες έννοιες μεταξύ τους; 

Δεν είναι και τόσο αντίθετες. Η ιστορία παλιά και πρόσφατη, μας διδάσκει πως οι δημοκρατίες σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως της αρχαίας Αθήνας, είναι επεκτατικές και επιθετικές και σχεδόν πάντα, σε συνδυασμό με το πλαίσιο κινήτρων που δίνουν στους πολίτες-στρατιώτες τους, είναι ανώτερες στρατιωτικά από αυταρχικά καθεστώτα. Τέτοια κίνητρα είναι η προστασία περιουσιακών δικαιωμάτων ( που στη σύγχρονη εποχή είναι και ατομικά) και η συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων , μέσω της εκκλησίας του δήμου στην άμεση δημοκρατία, όπως στην αρχαία Αθήνα κλπ. Τέτοια παραδείγματα εξετάζω στο βιβλίο, όπως πχ τον Ναυτικό Νόμο του Θεμιστοκλή, που οδήγησε στην ναυπήγηση του αθηναϊκού στόλου. Χωρίς αυτόν, η νίκη στην Σαλαμίνα θα ήταν αδύνατη. Αλλά και η Θήβα στην ακμή της ( που εξετάζω σε άλλο κεφάλαιο) ήταν δημοκρατία, με τον Επαμεινώνδα και τον Πελοπίδα δημοκρατικά εκλεγμένους στρατηγούς.

Τέλος το γνωστό « σύνθημα» των Ελλήνων στην διάρκεια των περσικών πολέμων « υπέρ βωμών και εστιών» σημαίνει υπέρ της πόλης-κράτους (βωμών) και προσωπικής περιουσίας (εστιών, δηλαδή των σπιτιών τους). Ένα τέτοιο σύνθημα έχει νόημα μόνο όταν υπάρχουν δικαιώματα ιδιοκτησίας και περιουσίας, που στις ασιατικές αυτοκρατορίες ήταν ανύπαρκτα. 

Τα κεφάλαια του βιβλίου σας απαρτίζονται από πρωτότυπες  ακαδημαϊκές δημοσιεύσεις, οι οποίες, ωστόσο, διαβάζονται από τον αναγνώστη που θέλει να έχει μια πληρέστερη εικόνα της αρχαίας ιστορίας. Πόσο αναγκαίος είναι αυτός ο εξοπλισμός ως απάντηση στα σημερινά προβλήματα της κοινωνικής και πολιτικής οργάνωσης μιας σύγχρονης κοινωνίας; 

Το βιβλίο απευθύνεται στο ευρύ κοινό. Η μελέτη όμως της αρχαίας ιστορίας, κυρίως ως προς την λειτουργία της άμεσης δημοκρατίας, δίνει απαντήσεις για το τι πρέπει να μπορούμε να κάνουμε σήμερα εν όψει μάλιστα συνταγματικής αναθεώρησης, ορισμένα κεφάλαια του βιβλίου απαντούν στο ερώτημα: Ποια ζητήματα μπορεί να αντιμετωπίσει καλύτερα η άμεση (σε σύγκριση με τη σημερινή ελληνική αντιπροσωπευτική δημοκρατία; 
Αυτή τη συζήτηση κάναμε με το κοινό στις 8 Ιανουαρίου στην Πινακοθήκη Κουβουτσάκη στη Κηφισιά. Κράτησε σχεδόν τρεις ώρες λόγω του έντονου ενδιαφέροντος των παρευρισκομένων. Μια ανάλογη συζήτηση θα οργανώσουμε σύντομα στον Βόλο.

Πιστεύετε ότι, τελικά, όλη αυτή η αρχαιοελληνική παράδοση με τη λαμπρότητά αλλά και τα εγνωσμένα λάθη της, έχει γίνει κοινό κτήμα των νεοελλήνων; 

Δυστυχώς, πολύ λίγο. Εδώ παρατηρώ μια παράξενη συμπεριφορά των περισσοτέρων. Είμαστε πολύ περήφανοι ως λαός για την ιστορία μας, δικαιολογημένα, που όμως γενικά την γνωρίζουμε ελάχιστα. Ρώτησα πρόσφατα τους φοιτητές μου, ποιος ήταν ο ηγέτης της Αθήνας στην Σαλαμίνα και μετά από αρκετή σιωπή και σκέψη, η μοναδική απάντηση που πήρα ήταν « ο Περικλής». Η ελλιπής γνώση οφείλεται νομίζω στην πολύ κακή μέθοδο διδασκαλίας της ιστορίας στα σχολεία, με «αποστήθιση» αντί για κριτική σκέψη κλπ. Άρα δεν έχει γίνει κοινό κτήμα της πλειοψηφίας των Ελλήνων.

 Στα περισσότερα κείμενά σας, αλλού περισσότερο έντονα, αλλού λιγότερο, τίθεται το θέμα της γένεσης, της εμβάθυνσης και της λειτουργίας της δημοκρατίας. Πιστεύετε ότι και σήμερα χρειάζεται βοήθεια η δημοκρατία και με ποιους όρους; 

Ακούω συχνά πολιτικούς να λένε « η δημοκρατία δεν έχει αδιέξοδα» που δείχνει παντελή άγνοια της ιστορίας. Η δημοκρατία είναι ένα εύθραυστο πολίτευμα με εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς που συχνά καταρρέει, όπως στην Αθήνα το 411, 403 και 322πΧ και στην σύγχρονη εποχή στην Ιταλία το 1922 με την άνοδο του Μουσολίνι και το 1933 με την πτώση της Βαϊμάρης και την άνοδο του Χίτλερ, ας μην το ξεχνάμε, μετά την νίκη του σε εκλογές. Η καλή λειτουργία της δημοκρατίας σχετίζεται με εύρωστη οικονομία. Οικονομία και δημοκρατία είναι αλληλένδετες.

Ναι, τίθεται θέμα εμβάθυνσης της ελληνικής δημοκρατίας. Η πρόταση μου και όλο και περισσότερων επιστημόνων και πολιτών είναι πως πρέπει να γίνει με υιοθέτηση στοιχείων άμεσης δημοκρατίας. Η άμεση δημοκρατία λύνει καλύτερα δυο προβλήματα: τις προτιμήσεις των πολιτών και τον « εντολέα-εντολοδόχο». Στις σύγχρονες δημοκρατίες όταν ψηφίζουμε, επιλέγουμε ένα από τα προτεινόμενα κομματικά προγράμματα συνολικά. Δεν μπορούμε πχ να ψηφίσουμε την πρόταση του Α κόμματος για την παιδεία, του Β για την άμυνα, του Γ για την οικονομική πολιτική. Άρα, δεν έχουμε δυνατότητα να εκφράσουμε προτιμήσεις για κάθε θέμα ξεχωριστά.

Στις δημοκρατίες, εντολέας είναι οι πολίτες και εντολοδόχος τα κόμματα που πλειοψηφούν και οι κυβερνήσεις τους. Θεωρητικά λοιπόν η κυβέρνηση πρέπει να εξυπηρετεί το συμφέρον των πολιτών. Πολύ συχνά όμως υπουργοί και λοιποί εξυπηρετούν δικά τους προσωπικά συμφέροντα( πχ φαινόμενα διαφθοράς) ή στενών ομάδων (πελατεία). Η άμεση δημοκρατία όπου οι ίδιοι οι πολίτες αποφασίζουν και νομοθετούν, αντιμετωπίζει καλύτερα και τα δυο προβλήματα.

Το 482πΧ ο Θεμιστοκλής έθεσε πολύ απλά το ερώτημα στους Αθηναίους: προτιμάτε να χρησιμοποιούμε τα χρήματα από το ασήμι του Λαυρίου για άμυνα (ναυπήγηση τριηρών) ή για ατομική κατανάλωση : (10 δραχμές για κάθε πολίτη, περίπου μισός μηνιαίος μισθός). Η επιλογή ήταν σαφής: οι Αθηναίοι προτίμησαν το δημόσιο αγαθό άμυνα.

Όταν ψηφίζουν και νομοθετούν οι ίδιοι οι πολίτες τα περιθώρια απόκλισης του εντολοδόχου από τις εντολές του επίσης στενεύουν με αποτέλεσμα λιγότερες σπατάλες, διαφθορά κλπ Δεν είναι λοιπόν περίεργο που η εμπειρία των ελβετικών καντονιών που εφαρμόζουν πολύ την άμεση δημοκρατία, είναι ιδιαίτερα θετική: υψηλότερη οικονομική ανάπτυξη, λιγότερη σπατάλη, ελάχιστη διαφθορά.

Η άμεση δημοκρατία σήμερα έχει την μορφή πρωτοβουλιών πολιτών, με συγκέντρωση ελαχίστου αριθμού υπογραφών,( συνήθως 8-10% όσων ψηφίσαν στις προηγούμενες εκλογές) που οδηγούν σε υποχρεωτικά δημοψηφίσματα με δεσμευτικό αποτέλεσα, δηλαδή δημοψηφίσματα « από κάτω». Όλο και περισσότερες χώρες (ΗΠΑ, Ελβετία, Γερμανία, Ν.Ζηλανδία, Ουρουγουάη κλπ) έχουν υιοθετήσει τις πρωτοβουλίες πολιτών. Η Ελλάδα, πατρίδα της άμεσης δημοκρατίας, όχι! Θεωρώ, πως αυτή η συνταγματική αλλαγή στην αναθεώρηση του συντάγματος είναι η πιο θεμελιώδης.    

Πόσο κρίσιμη θεωρείτε πως είναι η κατανόηση, σήμερα, του παραδείγματος του αρχαίου πολίτη ο οποίος ήταν ταυτόχρονα και οπλίτης, υπερασπιστής της δημοκρατίας του και του κοινού καλού; 

Θεμελιακή. Το μεγαλύτερο πρόβλημα κατά τη γνώμη μου, είναι η κακή λειτουργία της δημοκρατίας στην Ελλάδα. Είμαστε η μοναδική χώρα που  έχει καταργήσει μέσω του συντάγματος της! την ισονομία των πολιτών, με το διαβόητο άρθρο περί ευθύνης υπουργών. Και τέτοια παραδείγματα υπάρχουν πολλά. Πρόσφατα, ο κος Στουρνάρας, ως διοικητής της ΤτΕ ζήτησε να απαλλαγεί η Τράπεζα από την πληρωμή του ΕΝΦΙΑ, τον οποίο ο ίδιος καθιέρωσε, επικαλούμενος τον ιδρυτικό νόμο της, του 1927! Προφανώς εδώ ισχύει η ρήση του Orwell» Είμαστε όλοι ίσοι αλλά μερικοί πιο ίσοι από τους άλλους». Ως προς τους φόρους, ο κος Στουρνάρας θεωρεί τους μετόχους της ΤτΕ πιο « ίσους
«  από τους άλλους Έλληνες πολίτες.

Η Ελλάδα, η χώρα που δημιούργησε την δημοκρατία και τις πρώτες δημοκρατικές ομοσπονδίες, ήταν έμπνευση για όλους τους δημοκράτες στην ιστορία: ο George Grote πχ επικαλούταν την αρχαία δημοκρατία για να υποστηρίξει την παραχώρηση δικαιώματος ψήφου στην Μ.Βρετανία του 19^ου σε όλο και μεγαλύτερα στρώματα του πληθυσμού. Οι Αμερικανοί « Πατέρες του Συντάγματος»  εμπνεύστηκαν από την Αχαϊκή και Αιτωλική ομοσπονδία. 

Η σημερινή Ελλάδα όμως κατατάσσεται ως η λιγότερο δημοκρατική χώρα της ΟΝΕ από όλα τα διεθνή ινστιτούτα. Αυτό πρέπει να αλλάξει και γι’ αυτό πρέπει να εισάγουμε και εμείς τις πρωτοβουλίες πολιτών, ως έκφραση της άμεσης δημοκρατίας. Τότε οι πολίτες μπορούν να γίνουν κύριοι της τύχης τους και υπερασπιστές της δημοκρατίας και ελευθερίας. Εδώ ταιριάζουν τα λόγια του Αμερικανού Ομοσπονδιακού δικαστή (Ινδιάνου) Learned Hand « Η ελευθερία υπάρχει στις καρδιές ανδρών και γυναικών.  Αν πεθάνει εκεί, κανένας νόμος και κανένα σύνταγμα δεν μπορούν να την διασώσουν».

Από την πλευρά της ιστορίας, μπορούμε να δικαιολογήσουμε βιαιότητες ή και πολέμους στο όνομα της δημοκρατίας, όταν στο τέλος ελλοχεύει ο κίνδυνος να μην δίνεται η ευκαιρία ούτε στην ελευθερίας ούτε στην κατάκτηση της δημοκρατίας; 

Δύσκολο ερώτημα αλλά τι θα έπρεπε να κάνουμε όταν αντιμετωπίζουμε ακραίους φονταμενταλιστές τρομοκράτες τύπου Ταλιμπάν ή αλ Κάιντα που απειλούν, όπως έδειξαν και οι πρόσφατες επιθέσεις στο Παρίσι, τις ίδιες τις αρχές της δημοκρατίας;

 Η ιστορία μάς έχει δείξει ότι επαναλαμβάνεται σαν φάρσα ή σαν τραγωδία. Ποια χαρακτηριστικά της Αρχαίας εποχής που διαπραγματεύεστε στο βιβλίο σας διακρίνετε στη σημερινή Ελλάδα της κρίσης; 

Ίσως η κρίση της αθηναϊκής δημοκρατίας στο τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου. Αλλά οι Αθηναίοι διδάχτηκαν από τα λάθη τους και η δημοκρατία του 4^ου αιώνα ήταν σταθερότερη από του 5^ου.

Τελικά, θεωρείτε εφικτή την επικράτηση της άμεσης δημοκρατίας και με ποιες μορφές τη βλέπετε να μπορεί να εκφραστεί; 

Χρησιμοποιείται από όλο και περισσότερες χώρες παγκοσμίως με επιτυχία. Όπως είπα και πριν με τη μορφή πρωτοβουλιών πολιτών  

Εκμεταλλευόμενη την ακαδημαϊκή ιδιότητά σας, του καθηγητή στο Οικονομικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, θα ήθελα να σας ρωτήσω ευθέως αν η ύπαρξη τόσο μεγάλης ανεργίας αποτελεί πλήγμα για την ίδια τη δημοκρατία. Τι πήγε στραβά με τα προγράμματα «διάσωσης» της Ελλάδας; 

Οικονομική δυσπραγία και ανεργία δημιουργούν τριγμούς στη δημοκρατία, παντού και πάντα. Αλλά το θέμα του τι πήγε «στραβά» είναι πολύ ευρύ και θα πρέπει να το συζητήσουμε χωριστά

Ελληνικό Πανεπιστήμιο στην Ελλάδα της κρίσης… Υπάρχουν προοπτικές; Είστε αισιόδοξος; 

Αυτό που χρειάζεται, είναι να δοθεί μεγαλύτερη ευελιξία στα πανεπιστήμια και να πάψει η ασφυκτική παρεμβολή του κράτους. Να αποφασίζουν πχ τα πανεπιστήμια και οι Σχολές τους πόσους φοιτητές θέλουν να εισάγουν και με ποια κριτήρια και να έχουν μεγαλύτερη ευελιξία να προσελκύουν και να διαχειρίζονται μη κρατικούς πόρους, όπως κάνουν τα κρατικά πανεπιστήμια πχ της Μεγάλης Βρετανίας. Με το σημερινό πλαίσιο λειτουργίας τους, τα ελληνικά πανεπιστήμια δεν μπορούν να είναι ανταγωνιστικά.

Θα τα καταφέρει η Ελλάδα; Τι διακυβεύεται σήμερα –ημέρα μιας πολύ καθοριστικής εκλογικής αναμέτρησης για τη χώρα μας; Ποια ευχή θα δίνατε;

Τα πλαίσια διαπραγμάτευσης με την ΕΕ είναι δεδομένα. Υπάρχει δυνατότητα βελτίωσης πχ σταθερά επιτόκια της τάξης του 2% για όλη την περίοδο αποπληρωμής τους χρέους και επιμήκυνση του. Κούρεμα του επίσημου χρέους θεωρώ πως είναι απίθανο να συμφωνηθεί. Και οι πολιτικοί αρχηγοί πρέπει να σταματήσουν να δίνουν υποσχέσεις που δεν μπορούν να τηρηθούν, του τύπου « Λεφτά υπάρχουν»,  «Θα σχίσω τα μνημόνια», « Οι αγορές θα χορεύουν στον δικό μας σκοπό». Και οι πολίτες θα πρέπει να μάθουν πια, όσοι δεν το έχουν μάθει ακόμα, να μην παρασύρονται από τέτοια συνθήματα. Η άμεση δημοκρατία, όπου οι πολίτες αναλαμβάνουν οι ίδιοι το όφελος και το κόστος των αποφάσεων τους, είναι και ένας τρόπος δημοκρατικής διαπαιδαγώγησης.

 Νίκοσ Κυριαζής,Δημοκρατία και πόλεμος(εκδόσεις Ευρασία)

 

Το βιβλίο καλύπτει ορισμένα από τα πλέον αποφασιστικά γεγονότα της αρχαίας ελληνικής ιστορίας, ξεκινώντας από τους Περσικούς Πολέμους και καταλήγοντας στους "μικρούς πολέμους" του Αλεξάνδρου στο σημερινό Αφγανιστάν και στην επανάσταση στη Σπάρτη του τρίτου αιώνα από τον βασιλιά Κλεομένη Γ'. Ωστόσο, ακόμα κι όταν παρουσιάζονται γεγονότα όπως η μάχη του Μαραθώνα ή η Σαλαμίνα, δίνεται έμφαση σε λιγότερο γνωστές πτυχές τους, π.χ. ο διαφορετικός οπλισμός και πώς αυτός επηρέασε την τακτική των αντίπαλων στρατοπέδων στον Μαραθώνα ή η οικονομική ανάλυση των επιπτώσεων του Ναυτικού Νόμου του Θεμιστοκλή πριν από τη Σαλαμίνα. Αλλού πιο έντονα, αλλά παντού ως υπόβαθρο, υπάρχει η δημιουργία, εμβάθυνση και λειτουργία της δημοκρατίας. Μερικά κεφάλαια είναι περισσότερο περιγραφικά, ενώ άλλα πιο αναλυτικά, π.χ. η εφαρμογή ενός πρακτικού κοινωνικού συμβολαίου από τον Λυκούργο στην Αθήνα του 4ου αιώνα π.Χ. Πολλά από τα κεφάλαια βασίζονται σε πρωτότυπες ακαδημαϊκές δημοσιεύσεις του συγγραφέα και παρουσιάζονται εδώ για πρώτη φορά στο ευρύ κοινό με έναν κατανοητό και γλαφυρό τρόπο γραφής που ρέει αβίαστα και συναρπάζει.

                                                               Αλέξης Σταμάτης

 Κρίμα που είμαστε μια χώρα που την καθορίζει μια τόσο κακόγουστη, δεύτερη, χυδαία και κατωτάτου βαθμού σύλληψης αφήγηση. 

 

Με αφορμή το βιβλίο του,"Μελίσσια",που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Καστανιώτη, ο Αλέξης Σταμάτης μιλά για τις στιγμές σύγκρουσης,έντασης και ανατροπών που δίνουν τροφή στη γραφή του και θέτει τα όρια ανάμεσα στη λογοτεχνία και στην ανάγκη κάποιων να γράφουν για λόγους αυτοψυχανάλυσης.

Πώς αντιμετωπίζει κάποιος τη ζωή και το θάνατο κάτω από το πρίσμα της αιφνίδιας ανίατης ασθένειας,τι σημαίνει για εκείνον η φθορά του χρόνου  και πόσο είναι  αναγκαίο  να "καθορίζουμε τον εαυτό μας όπως θέλουμε"με αντίτιμο τον αυξημένο βαθμό ελευθερίας μας;

Πώς και γιατί έχει την αίσθηση ότι η σύγχρονη βουλή είναι "η κατωτέρου επίπεδου από καταβολής ελληνικού έθνους.";

Μια συνέντευξη που αποκαλύπτει έναν  βαθιά σκεπτόμενο,σύγχρονο και ιδιαίτερα ευφυή και ταλαντούχο άνθρωπο.

 

«Μελίσσια», είναι ο τίτλος του βιβλίου σας. Ωστόσο, σε μια αστική κρεβατοκάμαρα κάπου στα Μελίσσια, μήπως ο καθένας αναγνωρίζει πλευρές και εκφάνσεις της δικής του οικογένειας;
Μπορεί ναι. Όμως ούτε κι εγώ ο ίδιος θα μπορούσα με ακρίβεια να σας επισημάνω ποιες είναι αυτές οι πλευρές. Κάποια στιγμή η ίδια σου η ζωή βυθίζεται τόσο βαθιά εντός σου, που όταν κάποια πράγματα εκβάλλουν στην επιφάνεια, δεν θυμάσαι καν ότι είναι δικά σου. Κάποια μείζονα, βέβαια υφίστανται μονίμως, σεσημασμένα, υδατόσημα στη μνήμη. Όσο για τους «άλλους» (δηλαδή τον «καθένα») στον οποίο και απευθύνεται το έργο, αυτός νομίζω είναι ο στόχος της τέχνης. Να απευθύνεται.Μέσα απο το έργο του ο καλλιτέχνης ανασύρει συναισθήματα που απευθύνονται σε ξεχωριστούς ανθρώπους άρα και σε διαφορετικούς ψυχισμούς με τρόπο όμως που να είναι εξίσου σημαντικός για τον καθένα από διαφορετική φυσικά σκοπιά. Μιλάς σε πολλούς με τη δική σου φωνή και η φωνή σου παίρνει όσες σημασίες όσοι και οι άλλοι.

 

 

Στα βιβλία σας, γενικότερα, ασχολείστε με οικογενειακές υποθέσεις και τις δυσκολίες ή τις συν τω χρόνω συγκρούσεις που προκύπτουν…

Δεν θα το περιόριζα τόσο στην οικογένεια. Ασχολούμαι με την διαρκώς και αενάως μεταβαλλόμενη ανθρώπινη φύση. Εκείνο στο οποίο συμφωνώ είναι ότι συλλαμβάνω τους ήρωες σε στιγμές σύγκρουσης, έντασης και ανατροπών. Εξάλλου αυτή πιστεύω είναι και η συνθήκη υπό την οποία αποκαλύπτεται η βαθιά ουσία της φύσης αυτής. Όταν κάποιος κάτι διακινδυνεύει, όταν κάποιος κάτι ρισκάρει, όταν κάτι εκτροχιάζει την καθημερινότητά του. Άνθρωπος σε κρίσιμη στιγμή, άνθρωπος δρων, άνθρωπος με διλήμματα, άνθρωπος ενώπιον καίριων επιλογών, άνθρωπος προ ανατροπών, αποφάσεων, άνθρωπος σε σύγκρουση. Πάντως όχι άνθρωπος που πίνει το καφεδάκι του και κοιτάζει απλώς τον ουρανό (αν, και με τον κατάλληλο χειρισμό ακόμη και αυτή η συνθήκη μπορεί να εμπεριέχει κάτι το αντιφατικό, ανατρεπτικό). Είμαστε τόσο παράξενα, ιδιαίτερα, όντα και το ενδιαφέρον που παράγουμε είναι ανεξάντλητο.

 

 

H φθορά που προκαλεί ο χρόνος, τι σημαίνει για τη θεματογραφία σας;

«Τα γηρατειά δεν είναι για χέστες«, έλεγε η Μπετυ Ντέιβις. Η φράση της grandedame του αμερικάνικου σινεμά παρατίθεται μάλιστα και ως μότο στο μυθιστόρημα μου «Μελίσσια». Ειδικά η συγκεκριμένη ηρωίδα μου, η Αγάπη, αντιμετωπίζει με θάρρος αλλά καιτον δέοντα... ναρκισσισμό τη φθορά του σώματος (διότι ακόμη και η φθορά έχει τον ναρκισσισμό της). Μια φθορά που τη ζούμε καθημερινά, αλλά έχει η ζωή την δαιμόνια εξυπνάδα να μην την εμφανίζει απότομα. Οι αλλαγές είναι καθημερινές άλλα τόσο ανεπαίσθητες που σου επιτρέπεται χρόνος συμφιλίωσης. Εάν δεν αποδεχτείς αυτή τη «άτυπη συμφωνία» εσύ και ο χρόνος συγχρονίζεστε. Μου αρέσει που μεγαλώνω. Και κάθε ουλή ειναι σαν είκοσι τατουάζ μαζί. 

Είμαστε διαφορετικοί απέναντι στη ζωή όταν αντιλαμβανόμαστε, αίφνης, ότι πάσχουμε από μια ανίατη ασθένεια;

Φυσικά και ναι. Όλοι ξέρουμε ότι κάποια στιγμή θα πεθάνουμε αλλά η συντριπτική πλειοψηφία από μάς δεν ξέρει το πότε, ούτε καν το πότε περίπου. Μια ανίατη ασθένεια που σου δίνει μάλιστα ελάχιστο χρόνο ζωής - γιατί υπάρχουν και ανίατες ασθένειες με τις οποίες μπορείς να συζήσεις επί δεκαετίες - μια ασθένεια λοιπόν η οποία σου συγκεκριμενοποιεί τον χρόνο που σου υπολείπεται κάνει το εξής: μετατρέπει κάτι βέβαιο, το οποίο έχεις θέσει ευλόγως σε παρένθεση, σε κάτι συγκεκριμένο, σε κάτι μετρήσιμο. Αφαιρεί την απώθηση (ζωτικό εργαλείο ψυχικής άμυνας) και φυσικά επισπεύδει το τέλος. Εάν συμβεί κάτι τέτοιο καθένας το αντιμετωπίζει ανάλογα με τον ψυχισμό του, την «ορατότητα», την «ανάγνωση» του.Υπό μία έννοια βέβαια, μια και υπάρχει η βεβαιότητα του θανάτου, όλοι είμαστε ανίατα «ασθενείς» από τη στιγμή που γεννηθήκαμε. Γεννιέσαι με μια θανατική καταδίκη, ούτως ή άλλως.

Η συγγραφική σας δραστηριότητα αποτελεί και μια μορφή αυτοψυχανάλυσης;

Βεβαίως και όχι.Η αυτοψυχανάλυση ειναιμιααυτιστική αντιμετώπιση. Η δραστηριότητά μουαυτή είναι απότοκος μιας βαθιάς επιθυμίας που σε τίποτα δεν έχει να κάνει με αναλύσεις, ψυχολογίες και τα σχετικά. Ίσα ίσα πιστεύω ότι οι «ψυχολογίες», έχουν καταστρέψει βιβλία, παραστάσεις, ακόμη και ζωές. Η ενασχόλησή μου με την τέχνη έχει να κάνει με ένα «τεράστιο Θέλω». Όσοι γράφουν για να «λυτρωθούν» κλπ, κάνουν άλλη δουλειά. Λογοτεχνία πάντως όχι.

Τα φαντάσματα ανθρώπων ή καταστάσεων πόσο επηρεάζουν την πορεία της ζωής μας και την εξέλιξή μας;

Φαντάσματα ανθρώπων και καταστάσεων δεν έχω δει ποτέ όποτε δεν ξέρω. «Υποθέσεις κάνουμε κοιτάζοντας τριγύρω, άλλα στη μέση στέκεται και ξέρει το μυστήριο» (We dance round in a ring and suppose, but the secret sits in the middle and knows) έλεγε ο Ρόμπερτ Φροστ. Δεν πιστεύω στη «μεταφυσική» άλλα στην «μηχανική της πραγματικότητας» που ειναι κάτι σαν... «εφαρμοσμένη μεταφυσική». Στην πράξη με αφορά η «μεταφυσική» της κάθε μέρας, η διαφορά δηλαδή του «κοιτάζω» τα πράγματα ως δεδομένα, στατικά, μονοδιάστατα και του «βλέπω» τα ίδια πράγματα πρισματικά, υπό διαφορετικό «φωτισμό», διαθλασμένα μέσα από πολλαπλές γωνίες. Τίποτα δεν είναι μόνο αυτό που φαίνεται. Αυτές δεν είναι «φασματικές» ή «ενορατικές» καταστάσεις, αντιθέτως είναι απολύτως φυσικές. Αρκεί να έχεις τη διαθεσιμότητα της εν τω βάθει όρασης. ... Εκείνο που με απασχολεί συγγραφικά ειναι καταστάσεις «ανυψωμένου ρεαλισμού» που έχουν να κάνουν ακριβώς με αυτό που περιέγραψα: με έναν διαφορετικό τρόπο όρασης, σύλληψης και εν τέλει επεξεργασίας της πραγματικότητας. με έναν τρόπο που ίσως είναι και πιο «ρεαλιστικός» απο αυτόν που συνηθίζουμε να αποκαλούμε «ρεαλιστικό». Για μένα , ρεαλιστικός είναι μόνον ο πυρήνας των πραγμάτων, όχι η φλούδα.

 
Η μυθοπλασία του βιβλίου, εξελίσσεται στο σκηνικό ενός δωματίου και για λίγες ώρες. Ένιωσα σαν να παρακολουθώ μια καλοστημένη θεατρική παράσταση με εναλλαγές συναισθημάτων, ένταση και ανατροπές που καθηλώνουν και ξαφνιάζουν.

Κάποτε ο Πασκάλ έλεγε ότι όλα τα δεινά του ανθρώπου οφείλονται στο ότι δεν μπορεί να κάτσει ήσυχος σ’ ένα δωμάτιο, στο βιβλίο όμως τα πράγματα αντιστρέφονται... Ο άνθρωπος ακόμη και εγκλωβισμένος σε τέσσερις τοίχους μπορεί με το νου του να «ταξιδέψει» στο παρελθόν, να «επέμβει στο παρόν», να φαντασιώσει το μέλλον. Δεν είναι τυχαίο πως η κεντρική ηρωίδα είναι μια ηλικιωμένη, συγγραφέας, κατάκοιτη λόγω ενός προβλήματος υγείας. Στο δωμάτιό της θα συναντήσει κάποια πρόσωπα που θα διαμορφώσουν και την πορεία της αφήγησης, ή μήπως θα είναι εκείνη που θα οδηγεί το νήμα;

Σπουδές αρχιτεκτονικής, κινηματογράφου, ποιητής και συγγραφέας… όλα μαζί ή κατά περιόδους σας κερδίζει κάτι περισσότερο;

Μου δίνετε εδώ την ευκαιρία να επισημάνω ότι υπάρχουν κάποιοι στο χώρο που ασχολούνται μετά μανίας με τα στατιστικά, τα καταλογικά, εάν ο τάδε ανήκει στην τάδε γενιά, εάν έγραψε πρώτα ποίηση ή θέατρο... κλπ. Το θέμα ειναι ΜΟΝΟΝ το έργο. Με τον κινηματογράφο έχω ασχοληθεί ουσιαστικά ως... σινεφίλ, εκτός απο μεταπτυχιακές σπουδές που έκανα στο Λονδίνο. Έχω γράψει και δυο σενάρια που δεν έγιναν ακόμη ταινίες. Εξακολουθώ να βλέπω μετά μανίας κινηματογράφο. Την αρχιτεκτονική την έχω εγκαταλείψει οριστικά το 1996. Ποιητική συλλογή έχω να εκδώσω εδώ και δέκα χρόνια. Πλέον ασχολούμαι κυρίως με την πεζογραφία αλλά  και με το θέατρο όπου υπάρχει μια ξεχωριστή μαγεία. Δουλεύεις με τον «αέρα» αλλά αυτός ο «αέρας» ειναι αφόρητα παρών.

 Ό,τι παράγει δυϊσμούς, καλό/κακό, αλήθεια/ψέμα, δημιουργεί φανατισμό, οργή, γράφετε... Πόσο συμβαίνει αυτό στη χώρα μας σήμερα;

Δυστυχώς όχι απλώς συμβαίνει, αλλά  και την χαρακτηρίζει. Είναι μια καθαρά «διπολική» ,«μανιοκαταθλιπτική» χώρα και ταυτόχρονα μια χώρα έφηβος, πλήρως ανώριμη, ανεύθυνη, με πολιτικούς που όχι μόνον δεν μαθαίνουν από τα λάθη τους αλλά  και πασχίζουν σχεδόν να μας αποδείξουν ότι είναι ικανοί και για ακόμη περισσότερα. Η τρέχουσα βουλή (η πριν των εκλογών της 25/1) έχω την αίσθηση ότι ειναι η κατωτέρου επίπεδου απο καταβολής ελληνικού έθνους. Ένα μεγάλο ποσοστό βουλευτών δεν μπορεί να συντάξει ή να αρθρώσει μια πρόταση σε σωστά ελληνικά. Αλλά το θέμα είναι ακόμη πιο σοβαρό. Επειδή πλέον η φόδρα έχει φανεί, ο λόγος αυτός που παράγεται δεν ειναι άπλα ξύλινος: είναι βλακώδης, ειναι αυτιστικός. Το πρωτογενές τρικ του «δημιουργώ μια πόλωση θέτοντας ένα διχαστικό ερώτημα,συνεχίζω με ένα αφελές λαϊκίστικο σχόλιο πάνω σε αυτό και το εξηγώ με όρους νηπιαγωγείου», πέφτοντας δε διαρκώς σε αντιφάσεις, είναι πραγματικά κωμικό, (σαν το επιθεωρησιακό χαϊκάλειο σκετς) αν δεν ήταν βαθιά τραγικό,διότι δυστυχώς έχει πραγματικό αντίκτυπο στις ζωές μας. Κρίμα που είμαστε μια χώρα που την καθορίζει μια τόσο κακόγουστη, δεύτερη, χυδαία και κατωτάτου βαθμού σύλληψης αφήγηση. 

Κάθε άνθρωπος καθορίζει τον εαυτό του, λέει η ηρωίδα του βιβλίου σας. Είναι εφικτό αυτό, ή συμβαίνει μόνον στη μυθοπλασία για την Αγάπη ειδικά, για την ηρωίδα που αυτοβιογραφεί αποτιμώντας, κατά πώς θα ήθελε, τη ζωή της;

Νομίζω ότι είναι. Κανείς δεν είναι μόνον αποτέλεσμα όσων του συνέβησαν,κάπως συνέβαλε κι εκείνος. Κάθε άνθρωπος έχει ταρακουνήσει έστω και λίγο τα νερά της ύπαρξής του. Το ζήτημα ωστόσο είναι να αναβαπτιστείς, να «καθορίζεις τον εαυτό σου πως τον θέλεις». Κάτι αρκετά διαφορετικό ,το οποίο θέλει πολλή δουλειά, ψυχικό άξονα, αντίσταση στα στερεότυπα, κατανόηση, την απόφαση ότι θα ζεις αρκετά μοναχικά - εκτός αν βρεις την αδερφή ψυχή - και θα έχεις γερό  στομάχι διότι γύρω σου μόνο παιδική χαρά δεν είναι. Το αντίτιμο όμως είναι ο όσο γίνεται πιο αυξημένος βαθμός ελευθερίας.

Βιογραφικό

  Ο Αλέξης Σταμάτης γεννήθηκε στην Αθήνα .

Σπούδασε Αρχιτεκτονική στο ΕΜΠ και ακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές Αρχιτεκτονικής και Κινηματογράφου στο Λονδίνο. 

Έχει εκδώσει έντεκα μυθιστορήματα και εικοσιδύο συνολικά βιβλία.Το πρώτο, Ο έβδομος ελέφαντας(1998) εκδόθηκε στην Μεγάλη Βρετανία. Το δεύτερο, Μπαρ Φλωμπέρ (2000) εκδόθηκε στηνΜεγάλη Βρετανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ισπανία την Πορτογαλία την Τουρκία και τηΣερβία. 

Έχει δημοσιεύσει έξι ποιητικές συλλογές. 

Το μυθιστόρημα του Αμερικάνικη Φούγκα εκδόθηκε το 2008 στις ΗΠΑ, έχοντας κερδίσει το International Literature Award από το "National Endowment for the Arts". 

Το μυθιστόρημά του Βίλα Κομπρέ ήταν υποψήφιο για το Βραβείο Αναγνωστών του ΕΚΕΒΙ (2007). Για την δεύτερη συλλογή του, Αρχιτεκτονική Εσωτερικών Χώρων του απονεμήθηκε το 1994 από τον Δήμο Αθηναίων το Βραβείο Ποίησης στη μνήμη Νικηφόρου Βρεττάκου. 

Το παιδικό του μυθιστόρημα Ο Άλκης και ο Λαβύρινθος κέρδισε το Πρώτο Βραβείο του Κύκλου του Παιδικού Βιβλίου.

Ο μονόλογος του Τελευταία Μάρθα παρουσιάστηκε το 2004 στην Πολιτιστική Ολυμπιάδακαι παίχτηκε το 2008 στο Θέατρο Οδού Κεφαλληνίας σε σκηνοθεσία Βίκυς Γεωργιάδου και ερμηνεία Χρήστου Στεργιόγλου. 

Τα έργα του Δακρυγόνα και Σκότωσε ό,τι αγαπάς(σκηνοθεσία Άρη Τρουπάκη) παίχτηκαν το 2010 και το 2012 στο ίδιο θέατρο. 

Ο μονόλογός του Μεσάνυχτα σ' έναν τέλειο κόσμο ανέβηκε στο Θέατρο Τέχνης το 2013 σε σκηνοθεσία Άρη Τρουπάκη. 

Το έργο του Μελίσσια έχει παρουσαστεί στα πλαίσια του προγράμματος "Αναγνώσεις" στο Εθνικό Θέατρο. Το έργο του Innerview παίχτηκε το χειμώνα του 2014 στοΊδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης σε σκηνοθεσία Λίλλυς Μελεμέ. Έχει γράψει το σενάριο για την ταινία Καταιγίδα, (σκην. Χάρης Πατραμάνης) το όποιο εγκρίθηκε από το πρόγραμμα «Ορίζοντες» του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου.

Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στην Μεγάλη Βρετανία.

Έχει αντιπροσωπεύσει πολλές φορές την Ελλάδα σε διεθνή λογοτεχνικά συνέδρια. Τον Απρίλιο του 2013 μίλησε στο Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο στα πλαίσια της εκδήλωσης "Τέσσερις συγγραφείς του Νότου μιλούν για την κρίση". 

Το 2013 το μονόπρακτό του "Innerview" παίχτηκε στο Southbank Centre του Λονδίνου.

Διδάσκει Δημιουργική Γραφή στο Κολλέγιο Αθηνών-Ψυχικού και στο Μουσείο Ηρακλειδών.

Γράφει κριτική λογοτεχνίας στην εφημερίδα "τα Νέα".

Είναι γιος του αρχιτέκτονα Κώστα Σταμάτη και της ηθοποιού Μπέτυς Αρβανίτη. Θεία του είναι η ποιήτρια Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ ενώ μακρινός συγγενής του είναι ο Δανιήλ Φιλιππίδης. 

Αλέξης Σταμάτης,Μελίσσια,εκδ.Καστανιώτη.

Στο δωμάτιό της θα συναντήσει κάποια πρόσωπα που θα διαμορφώσουν και την πορεία της αφήγησης, ή μήπως θα είναι εκείνη που θα οδηγεί το νήμα;

H Αγάπη, grande dame της ελληνικής λογοτεχνίας, βρίσκεται κατάκοιτη στο κρεβάτι της σ’ ένα μεγάλο αρχοντικό στα Μελίσσια. Στον ίδιο χώρο εμφανίζονται ένας μυστηριώδης βοηθός που επιμελείται την αυτοβιογραφία της, τα δύο της παιδιά, ο άντρας της κόρης της και μια παράξενη, γοητευτική κοπέλα. Κάποια στιγμή ένας πίνακας πάνω από το προσκεφάλι της Αγάπης ξυπνάει παλιές πληγές.

Τι ζητάει το κάθε πρόσωπο; Ποιες είναι οι κρυφές προθέσεις του; Τι είναι αλήθεια και τι όχι; Πόσο καθορίζει το παρελθόν τη μοίρα των ανθρώπων;

Με θεατρική ένταση και μέσα σε συγκρουσιακή συχνά ατμόσφαιρα, η «οικογενειακή γιορτή» εξελίσσεται απρόβλεπτα. Το δωμάτιο της Αγάπης μετατρέπεται σταδιακά από ένα σκηνικό που σιγοβράζει σε ένα θάλαμο που εκρήγνυται.

Ένα βιβλίο για τη μνήμη και το πάθος, το τραύμα και την ασθένεια, το «αίμα» της οικογένειας και την ίδια την αφήγησή του

                                                   Δήμητρα Χριστοδούλου

 

                           "Η επιδίωξη της ομορφιάς είναι απελευθερωτική,
                               επομένως βαθύτατα πολιτική πράξη"

Η ποιήτρια Δήμητρα Χριστοδούλου μιλά στις Διαδρομές για τη δωδέκατη ποιητική της συλλογή με τίτλο:"Το ελάχιστο ψωμί της συνείδησης",που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Μελάνι.Αναφέρεται στο κοινωνικό στίγμα που φέρει η ποίησή της,στην ανάγκη να μη μένει ανεπηρέαστη από την εποχή της,το αν και γιατί η  ποίηση είναι λιγότερο δημοφιλής από την πεζογραφία,το ηλικιακό πεδίο που διαβάζει ποίηση αλλά και για τη συμβολή της κοινωνικής δικτύωσης στην προώθησή της.

«Το ελάχιστο ψωμί της συνείδησης», είναι η νέα σας ποιητική συλλογή. Το κοινωνικό στίγμα και εδώ είναι έντονο..

 Είναι καλό κάθε βιβλίο ποίησης να έχει το ιδιαίτερο στίγμα του, η ποίηση δεν είναι κάτι φλου, θολό και πρόχειρα αναγνωρίσιμο, είναι όσο πιο προσωπικός λόγος γίνεται. Αν, λοιπόν,  «ΤΟ ΕΛΑΧΙΣΤΟ ΨΩΜΙ ΤΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ», έχει το στίγμα του, όπως λέτε, και αυτό διακρίνετε ότι είναι ένα βλέμμα ανοιχτό στην κοινωνία, τότε έχω γράψει ένα βιβλίο που τουλάχιστον έχει  κάποιο λόγο ύπαρξης.

Τα ποιήματά σας έχουν χαρακτηριστεί ως δουλειά υπαρξιακής αγωνίας και, ταυτόχρονα, ως ποίηση ενός αιχμηρού ρεαλισμού ― ποίηση βαθύτατα πολιτική με ευαισθησία και απλωσιά… Εσείς τι λέτε, κάνοντας μια μικρή αποτίμηση της σαραντάχρονης δουλειάς σας;  

Σαράντα χρόνια  μπορεί να είναι πολλά, μπορεί να είναι λίγα, μπορεί να είναι ασήμαντα. Υπακούει σε τόσο απρόβλεπτους κανόνες η πνευματική περιπέτεια μέσα από την οποία κάποιος οριοθετεί την περιοχή της τέχνης του ή, έστω, αναζητεί  τα όριά της…  Έχουν αποδοθεί, πράγματι, διάφορα χαρακτηριστικά στην ποίησή μου. Εμένα πάντως μ’ ενδιαφέρει περισσότερο  να μπορώ να βλέπω κάθε φορά τον κόσμο απ’ την αρχή.

Πόσο οφείλει η ποίηση στις μέρες μας να έχει πολιτικό λόγο; (Δεν εννοώ κομματικοποιημένο, ούτε οπωσδήποτε στρατευμένο λόγο.)

Η ποίηση οφείλει πρώτα απ’ όλα να είναι ειλικρινής. Σε τελευταία ανάλυση η επιδίωξη της ομορφιάς είναι βαθύτατα απελευθερωτική, επομένως βαθύτατα πολιτική πράξη. Αν το κάνεις όμορφα, είσαι το ίδιο «πολιτικός» ποιητής ,όποιο κι αν είναι το θέμα σου. Δεν είναι η θεματολογία που καθιστά κοινωνικά ενδιαφέρουσα μια ποίηση αλλά  ο χειρισμός της. Η δύναμή της να εγκαθιστά στη συνείδηση την εικόνα ενός νέου κόσμου. Αυτό θαυμάσια μπορεί να το κάνει και  ένα καλό ερωτικό ποίημα, ακόμη και γραμμένο στην καρδιά ενός πολέμου. Από την άλλη πλευρά ποτέ καλλιτέχνης άξιος του ονόματος δεν έμεινε ανεπηρέαστος από την κοινή μοίρα της εποχής του.

Πολλά ποιήματα στην ανά χείρας συλλογή συνομιλούν με τα επόμενα, ενώ έχουν διαφορετικό τίτλο… Θα μας μιλήσετε για το εργαστήρι αυτής της συλλογής; 

 Το βίωμα που γεννά ένα ποίημα δεν εξαντλείται σ’ αυτό. Ακριβώς όπως σε διαφορετικά όνειρα πρωταγωνιστούν συχνά οι ίδιοι χώροι ή τα ίδια πρόσωπα. Φωτισμένα αλλιώς. Στο ΕΛΑΧΙΣΤΟ ΨΩΜΙ ΤΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ φρόντισα απλώς, κατά τη διευθέτηση του βιβλίου, να γειτνιάζουν οι παραλλαγές στο ίδιο θέμα, ανεξάρτητα από τον πραγματικό χρόνο που προέκυψε κάθε μια. Μου φαίνεται ότι ο φωτισμός που διασταυρώνεται είναι καμιά φορά από μόνος του ένα ποίημα…

Πόσο εύκολο είναι να τιθασεύσει κάποιος τον λόγο, να τον συμπυκνώσει και να αποδώσει λιτά αλλά περιεκτικά αυτά που θέλει;

Ο Πικάσο είχε πει κάποτε ότι του πήρε μια ζωή ,για να μάθει να ζωγραφίζει σαν παιδί. Όσο πιο νέος είναι κάποιος τόσο λιγότερο πρόθυμος είναι να παραιτηθεί απ’ οτιδήποτε τον ενθουσιάζει. Αυτό που λέμε αφαίρεση, πυκνότητα, λιτότητα είναι  μια βιωματική διαδρομή πολύ πριν εκδηλωθεί ως καλλιτεχνική πρόθεση. Αφ΄ ότου εκδηλωθεί,όμως, γίνεται εμμονή. Σε τελευταία ανάλυση πληθωρική ή αφαιρετική η τέχνη είναι πάντα η απόλυτη απαίτηση. Η ζωή μας δεν της είναι ποτέ αρκετή…

 Πόσο δυσκολότερα μπορεί να προσεγγίσει η ποίηση τον αναγνώστη σε σχέση με την πεζογραφία; Πιστεύετε ότι απευθύνεται σε ολίγους και εκλεκτούς η ποίηση;

Όχι, δεν το πιστεύω αυτό. Απλώς άλλες είναι οι αδυναμίες της κακής ποίησης – ο αναίτιος ερμητισμός, η επιτήδευση, ο φιλολογικός φόρτος κ.τ.λ., κ.τ.λ. –,που μπορούν να την κάνουν απωθητική, και άλλες της κακής πεζογραφίας. Η καλή ποίηση έχει σταθερό κοινό όπως και η καλή πεζογραφία. Βέβαια η πεζογραφία έχει μια μεγαλύτερη προσβασιμότητα, διότι στηρίζεται σ’ ένα μύθο.  Έτσι ή αλλιώς, η τέχνη προϋποθέτει μια κάποια παιδεία, μια εξοικείωση, μια σχετική αξίωση της κοινωνίας, δεν είναι ακριβώς ό,τι θα έλεγε κανείς άμεσα καταναλώσιμο προϊόν.

O ρόλος του διαδικτύου -και της κοινωνικής δικτύωσης ειδικότερα- έχουν ωφελήσει στη προώθηση της ποίησης και στη διεύρυνση του αναγνωστικoύ της κοινού;

Το διαδίκτυο έχει εξασφαλίσει ενθουσιώδες κοινό σε κάθε αισθηματολόγο πολυλογά που αισθάνεται ποιητής κάθε  φορά που διακηρύσσει ανθρωπιστικές φανφάρες ή ωραιολογίες της πιο αφόρητης κοινοτοπίας. Αλλά και έχει βοηθήσει στην γνωστοποίηση, αν όχι στη γνώση, σημαντικών φωνών που θα δυσκολεύονταν διαφορετικά να ακουστούν καθαρότερα. Στην καταξίωση πάντως ενός δημιουργού τα σύγχρονα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι δυνατόν, φυσικά, να αντικαταστήσουν  με τίποτε τη λειτουργία του Χρόνου.

Το ηλικιακό πεδίο που διαβάζει ποίηση είναι μέσης και πάνω ηλικίας; Έχετε την αίσθηση ότι αυτό έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια;

Μα νομίζω οι νέοι αγαπούν την ποίηση, γράφουν και διαβάζουν ποίηση, υπάρχουν τόσοι νέοι ως και νεότατοι ποιητές αξιολογότατοι, πολλά περιοδικά ή «μπλογκς»με νεανικό χαρακτήρα και  έντονη παρουσία.

Θέλετε να μας μιλήσετε για δικούς σας αγαπημένους, Έλληνες και ξένους, παλιότερους ή και σύγχρονους ποιητές;

Αγαπώ τόσους ποιητές, τόσες ποιήτριες, τι να πω… Ας περιοριστώ στην εξαιρετική Ζέφη Δαράκη- πόσο παραγνωρισμένη αλήθεια…- από τις σύγχρονες ελληνικές φωνές και στις ωραίες Ρωσίδες, την Αχμάτοβα και την Τβετάγιεβα από τις παλαιότερες. Οι κορυφαίοι πάντως έρωτες του βίου μου υπήρξαν η Έμιλυ Ντίκινσον και ο Σεζάρ Βαγιέχο.

Mια ευχή-συμβουλή, ένα μικρό γράμμα, στους νέους ποιητές και ποιήτριες;

Αχ, φοβάμαι πως δεν υπάρχει τίποτε λιγότερο χρήσιμο από τις συμβουλές σ’ έναν νέο ποιητή ή μια νέα ποιήτρια. Είναι τόσο μοναχικός αυτός ο κίνδυνος, είναι τόσο προσωπικό αυτό το στοίχημα ζωής. Εξάλλου ο Ρίλκε είπε τα πάντα που μπορούν να ειπωθούν στο γνωστό εκείνο «Γράμματα σ’ ένα νέο ποιητή», τι θα μπορούσα εγώ να προσθέσω; Ίσως μόνο αυτό: Είτε συνεχίσουν είτε πάψουν να γράφουν ποίηση , να  απολαμβάνουν αχόρταγα την ποίηση των άλλων. Την ποίηση…

Βιογραφικό:

Η Δήμητρα Χ. Χριστοδούλου είναι ελληνίδα ποιήτρια. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1953 και σπούδασε Νομικά και Φιλολογία. Εργάζεται ως καθηγήτρια στη Δημόσια Μέση Εκπαίδευση. Εμφανίστηκε στα γράμματα το 1974 και έκτοτε έχει εκδώσει δέκα βιβλία ποίησης , ένα με πεζά κείμενα και ένα με μεταφράσεις. Η ποίησή της έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, έχει δημοσιευτεί σε ελληνικά και ξένα περιοδικά λογοτεχνίας και έχει συμπεριληφθεί σε ανάλογες ανθολογίες. Γραμματολογικά έχει τοποθετηθεί στη λεγόμενη γενιά του '70, αν και νεότερες κριτικές θεωρήσεις εκτιμούν ότι τα χαρακτηριστικά των τελευταίων της έργων τη συνδέουν περισσότερο με τη γενιά του '80. Το βιβλίο της «Ελάχιστα Πριν» (Νεφέλη 2005) συμπεριελήφθη στον βραχύ κατάλογο υποψηφίων για το κρατικό βραβείο ποίησης του 2006, ενώ για το βιβλίο της «Λιμός» (Νεφέλη 2007) της απονεμήθηκε το κρατικό βραβείο ποίησης του 2008.Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων.

Το ελάχιστο ψωμί της συνείδησηςΔήμητρα Χ. Χριστοδούλου

Ημερ. Έκδοσης: 03/12/2014Εκδόσεις: ΜΕΛΑΝΙΣελίδες: 98

 ΤΟ ΕΛΑΧΙΣΤΟ ΨΩΜΙ ΤΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ, δωδέκατο βιβλίο ποίησης της Δήμητρας Χ.Χριστοδούλου, που κατατίθεται σαράντα χρόνια πλέον μετά την πρώτη της εμφάνιση στα γράμματα, το 1974, συνεχίζει να ξετυλίγει εκείνο το νήμα πικρού σαρκασμού, υπαρξιακής ανησυχίας και εντατικής κοινωνικής παρατήρησης, που διατρέχει όλο και πιο καθαρά τα βιβλία της της τελευταίας δεκαετίας και που προσέδωσε έναν ιδιαίτερα διακριτό τόνο στην ποιητική της φωνή.Όμως εδώ η επιδιωξη της μεγαλύτερης δυνατής οικονομίας των μέσων οδηγεί σε αυστηρή συγκέντρωση γύρω από τη μικρή φόρμα, τα ποιήματα πρόζας και  οι εκτεταμένες ποιητικές αφηγήσεις αποκλείονται εντελώς, και το σύνολο του ποιητικού εγχειρήματος είναι φανερό ότι εστιάζει στο πιο λίγο από το λίγο, στο ουσιώδες και ζωτικό εκείνο κάτι, με το οποίο η συνείδηση (καλλιτεχνική και άλλη...) θα ήταν δυνατό να τραφεί και - ενδεχομένως- να θρέψει.

"ΜΕΤΑ ΤΗ ΝΥΧΤΑ":

Αν αυτή είναι η πρώτη ώρα της ημέρας,

Ας μείνει εκεί με τη δειλία της.

Ας σφιχτεί στο παλτό της ανήσυχη.

Κανείς δεν είναι τόσο ξεκούραστος

Που να μπορεί να την περιμαζέψει.

Αν πάλι είναι μήνας ολόκληρος

Κι έχουνε τόσο αραιώσει τα μαλλιά του,

Αφού μ' έφερε ως εδώ ολομόναχος,

Ας μείνει στην αρρενωπή του θλίψη.

Ό,τι κι αν είναι αυτή η μουρμούρα της ομίχλης,

Ο ουρανός τραντάζεται κόκκινος

Σαν φούρνος που θα ψήσει τον χρόνο μου

Μέσα στ' αδιάκοπα σφυρίγματα της μπόρας.

(Από την έκδοση)